f., prép. & adv. –ioù d. divskoaz
I. F.
A. (anatomie)
(1) Épaule.
●(1499) Ca 181b. Scoaz. g. espaule. ●(c. 1501) Lv 231/1. diuscoaz gl. spondilia. ●(1612) Cnf.epist 31. an fardell, pe-heny à chom var hon diou scoaz. ●(1633) Nom 27b. Armus, inbrutis, quod in homine, humerus : espaule : an scoaz. ●261b. Lumbago : douleur du rable & des reins : drouc queïn, ancquen en diuscoaz.
●(1659) SCger 171a. scoaz, tr. «epaule.» ●diou scoaz, tr. «epaules.» ●(c.1718) CHal.ms iii. Il a les epaules rondes, tr. «bossu é, crom é e ziscoai.» ●(1732) GReg 358a. Épaule, tr. «Scoaz. p. diou scoaz. Van[netois] Scoé.p. discoé.»
●(1839) BEScrom 274. ou discoué e oé goleit guet ur grohen gavre. ●(1849) LLB 183. Ur vohel ar é skoé. ●(1856) VNA 51. une Epaule de Mouton, tr. «ur Scoai-meud.» ●(1878) EKG II 92. adalek va skoaz beteg va zreid. ●291. he vleo hirr, e giz Kerne, o koueza a bouchadou kordigellet var he ziouskoaz. ●(1879) GDI 21. er yàu en dès laqueit ar hun discoai.
●(1902) PIGO I 30. n'an evoa pen ebet war e ziskoua. ●(1907) AVKA 250. Staga a reont war diouskoaio ar re-all bec'hio pouner.
►[au duel après un art. ind.] Un divskoaz : des épaules.
●(1939) MGGD 28. eun diouskoaz krommet gant an oad.
(2) Penn-skoaz : haut de l'épaule.
●(1732) GReg 358a. Le haut de l'épaule, tr. «Penn ar scoaz.»
●(1978) PLVB 57. Bount ar penn skoaz er-maez ! Hag un taol perchenn war kostez ar goloeg da zistagañ an tamm a re.
(3) Taol penn-skoaz : coup d'épaule.
●(1878) EKG II 41. Rei a riz d'ezhi neuze eun taol penn-skoaz hag e tigoraz a-flao. ●(18--) SAQ I 145. Komzit dirazho a varadoz hag a ifern hag e respontint dre eun taol penn skoaz hag hen deuz an doare da lavaret : «Konchennou holl ha netra ken !
(4) Ibil-skoaz : clavicule.
●(1934) BRUS 214. Une clavicule, tr. «un hibil-skoé, m.»
(5) Trebez-skoaz : clavicule.
●(1928) BFSA 178. Eün e oa e zivesker ha kompes trebez e skoaz.
(6) Plankenn-skoaz : omoplate.
●(1744) L'Arm 259a. Omoplate, tr. «Planquenn-scoai.. neu-sqoai.
●(1879) ERNsup 165. plañkenn (ma) skoa, (mon) omoplate, Trév[érec] ; pleinkenn me skoe, St-M[ayeux]. ●(1895) GMB 230. tréc[orois] plañken ar skoa.
●(1924) LZBt Meurzh 26. izeloc'h eun tam evit planken e ziouskoa. ●(1935) BREI 431/4b. torret e blankenn-skoa.
B. (architecture)
(1) Pignon.
●(1905) HFBI 400. Pignonou an ty zé dious an daou du a zo goloet â hed corn ar voguer betec scoas ar chiminal gant méin taillet. ●(1982) TIEZ I 294. Rampant, tr. «skoaz.» ●(1986) CCBR 30. (Brieg) Pignon, tr. «skoaz – ar skoazioù.»
(2) Skoaz-pignon : chevronnière.
●(1986) CCBR 30. (Brieg) chevronnière, tr. «skoaz-bignon – skoazioù-p.»
(3) =
●(1932) BRTG 74. skoé un néeréz.
C. (marine)
(1) Bank-skoaz =
●(1979) VSDZ 16. (Douarnenez) Setu deus ar staon : ar staon, ar wern vijin, ar bank skoaz, ar bank treust (an dromm a teue atav betek ar bank skoaz, ar skotilh, goude eo aze vie lakaet ar rouejoù hag a-dreñv 'mañ an daolenn, tr. «Donc, en partant de l'étrave, tu trouves : l'étrave, le mât de misaine, le banc skoaz, le banc treust ou grand-bau (la drôme, à tribord, venait jusqu'au banc skoaz) le skotilh, ensuite l'endroit où l'on rangeait les filets et le plateau arrière.»
(2) Roeñv-skoaz, karenn-skoaz =
●(1944) GWAL 163/164. (Ar Gelveneg) Ar roeñvioù bras, anezho ar roeñv-skoaz hag ar roeñv-dreuz. ●(1944) GWAL 163/165. (Ar Gelveneg) Taolit pled emañ ar c'harenn-skoaz araokoc'h eget ar c'harenn-dreuz. ●(1979) VSDZ 338. (Douarnenez) Div garenn t'eus : ar garenn skoaz hag ar garenn dreust, tr. «Tu as deux avirons : celui du banc de l'avant et celui du grand bau.»
►absol.
●(1979) VSDZ 57. (Douarnenez) setu evit derc'hel a-benn neuze, oa un war ar skoaz hag un war an treust, tr. (p. 221) «pour tenir le bateau dans le lit du vent il y avait un homme à l'aviron treust et un autre à l'aviron skoaz.»
D. sens fig.
(1) Aide.
●(1866) SEV 228. goulennit skoaz digant-hi.
●(1907) AVKA 116. Na glasket skoa ebed a berz an dud. ●(1910) MBJL 94. dre ma roont frankiz ha skoa zoken d'ar gatoliked. ●(1913) FHAB Genver 14. ma ne gav ket skoaz en e batronach. ●(1931) KANNgwital 337/7. en em lakat dindan skoaz Familh Nazareth.
(2) Un taol skoaz : un coup d'épaule, aide.
●(1877) EKG I 62. da c'houzout hag izoum o doa euz eun taol skoaz diganeomp evit dont a-benn euz ho c'hrok.
●(1962) KOGI 04/02. reiñ un taol-skoaz dezhañ da gofesaat tud ar barrez.
II. Loc. prép.
(1) Diouzh skoaz : en comparaison.
●(1982) HYZH 147/26. (Treboull) Deus skoaz ni amañ omp chomet koulz giz ma oamp a-raok.
(2) A-skoaz gant =
●(1929) GWAL 20/26. trei ar banniel war e gant evit mont a-skoaz gant an avel.
(3) E-skoaz : en comparaison de.
●(1659) SCger 171a. e scoaz Pezr, tr. «en comparaison de Pierre.» ●(1732) GReg 186b. En comparaison de, tr. «Ez scoaz.»
●(1824) BAM 124. ur som bian ez coas an hini a yoa pardounet dezàn neuse-souden. ●(1825) COSp 98. nen dint nitra é scoé er madeu ag en ean de beré éma ret teoh bout hiréahet hemp cess. ●209. quasi nitra é scoé er peh e ra demp. ●(1862) JKS 250. poaniou ar vuez-man e-skoaz ar c'hloar da zont. ●(1876) TDE.BF 435b. ar re-se a voa traou didalvez e skoaz he-man. ●(1882) BAR 2. nemet eun nebat e scoaz ar pez en deuz great. ●(1894) BUZmornik 438. petra eo tan ar bed-ma e skoaz tan ann ifern ?
●(1900) MSJO 171. e skoas an eürusted hag ar c'hloar. ●(1907) PERS 316. e skoaz ar pez a dremene en he galon.
►[form. comb.]
S1 e-skoaz din
●(1910) MAKE 12. Koll eur bida hag eur marc'h blevennek koz bennak. E-skoaz d'in-me !
S3m e-skoaz dezhañ
●(1866) SEV 118. ne d-eo tan ar bed-man nemet eur skeud, nemet eun elfenn e-skoaz d'ezhan.
S3f e-skoaz dezhi
●(1866) SEV vii. ne d-eo e-skoaz d'ezhi nemet c'hoariellou pep labour all a ra.
(4) E-skoaz gant : en comparaison de.
●(1957) AMAH 255. ur c'hwitellek e-skoaz gant Anna.
III. Loc. adv. A-dreuz-skoaz : en bandoulière.
●(1938) WDAP 2/103. eur bidon goullo eur sac'hig lien rous dislivet dalc'het en istribilh a-dreuz-skoaz gant bep a lerennig. ●(1957) AMAH 280. ur sac'h ganin a-dreuz skoaz.
IV. Loc. conj. E-skoaz ma : en comparaison de ce que.
●(1854) MMM 136. Petra eo besa cannet, escoas ma eo lavaret eur gaou ? ●(1866) SEV 129. ne d-eo nemet eur c'hlenved bihan ha berr, e-skoaz ma c'houzanvfe poaniou e pep ezel euz he gorf. ●(1868) FHB 204/381a. an intanvez hag he bugaligou a so hirio en o æz, da viana e scoas ma zint bet.
●(1905) HFBI 288. da balad, da zibrada sac'hajou, oa eur méstr ; mé n'oun német eur scubaden, en scoas ma eo hen bet.
V.
(1) Reiñ skoaz // Reiñ un taol skoaz : aider. Cf. reiñ dorn, reiñ brec'h.
●(1867) MGK 52 (L) G. Milin. Da zont gant pep a falz da c'houlou-deiz, warc'hoaz, / Da rei d'e-omp eun tammik skoaz. ●(1877) FHB (3e série) 5/36b (L) Nedeleg. Pastor ar Bastored a ra eur galv d'he genvreudeur hag a c'houlenn eun taol scoaz digantho. ●(1877) EKG I 62 (L). da c'houzout hag izoum o doa euz eun taol skoaz... ●(1899) HZB 7 (Go). Micher an Ele mad a zo meuli Doue en éñv, ha rei skoaz d'an dud war an douar.
●(1910) MBJL 94 (T) L. le Clerc. Dre ma roont frankiz ha skoa zoken d'ar gatoliked. ●(1929) MKRN 82 (K) P. Martin. Un deiz, o welet ne gerze ket founnus walc'h an traou, Job a goll kalon. N'am eus, emean, met pako va rabotou ha kemer hent Rochall-Skeul ma ne ta an diaoul da rei eun tammig skoaz din ! ●(1929) EMPA 17 (T) *Paotr Juluen. Eun tamm c'hoant en deus, ar pôtr koz, moarvat, da vont da rei eun taol skoaz d'ezan ! ●(1935) ANTO 134 (T) *Paotr Juluen. An holl er meuriad a roe dourn ha skoaz.
(2) Goulenn skoaz : demander de l’aide.
●(1862) JKS 256 (L) Troude/Milin. Goulenn skoaz digant Doue pa vezer war-nez koueza er pec'hed.
(3) Bezañ bleset en he skoaz :
●(18--) RGE 50. Mes un all a c'houlennomp c'hoas / Hac a so blesset en he scoas.