v.
I. V. tr. d.
A. [complément : animal, véhicule, personne] Charger, disposer une charge sur, dans.
●(1499) Ca 179b. Samaff. g. sommer.
●(1732) GReg 153a. Charger un cheval, tr. «Samma ur marc'h.» ●874a. Charger un cheval de somme, tr. «Samma ur marh.»
●(1839) BESquil 46. hé sammein a rangenneu.
B.
(1) [complément : chose à porter] Charger.
●(1732) GReg 874a. Mettre une somme de pommes sur un cheval, tr. «Samma ur samm avalou var guein ur marc'h.»
●(1836) FLF 5. Va sicourit, mar plich, da samma va orden. ●(1861) BSJ 83. er paralytiq e sàuas, e samas é hulé ar é ziscoai hag e yas d'er guér. ●(1878) EKG II 231. Mari Toullek a zammaz he c'harr-neza var he skoaz.
●(1911) BUAZperrot 177. Samma a eure anezañ [eur c'hlanvour] var e ziskoaz. ●(1920) FHAB C'hwevrer 263. pe c'hoaz e samme war e skoaz ar pounnera treust. ●(1923) KTKG 44. Pa glaskas samma he geuneud. ●(1939) RIBA 46. sammein er foén a forhadeu.
►absol.
●(1903) MBJJ 2. evit danzen samman. ●(1939) RIBA 46. lakat her de sammein.
(2) Enlever qqn.
●(1877) EKG I 132. eur spontail bennag, deuet da esa va zamma ganthan.
(3) Sammañ kuit : voler.
●(1906) KANngalon Kerzu 284-285. veseliou sakr ha kantoloriou a oue sammet kuit.
(4) Emporté (par la mort).
●(1878) EKG II 169-170. ho zad hag ho mamm, sammet, ho daou, en eur ober eiz dervez.
(5) Bezañ sammet gant : être enlevé par (une maladie).
●(1934) PONT 28. eun hanter-kant mil den bennak oa sammet gant ar c'holera.
C. sens fig.
(1) Sammañ banneoù : boire des coups.
●(1867) FHB 141/292b. Var digare mont da glasc he goas, e samme, dre guz, meur a vannic bemde.
(2) =
●(1924) NOLU 33. Ne hellein ket sammein men glahar !
(3) Sammañ riv : attraper froid.
●(1872) GAM 8. o raouennata bro, o samma riou.
(4) Charger, accuser.
●(1864) GBI I 280. Da zamma ma ministred, tr. «Et que vous ne chargez mes ministres.»
(5) =
●(1926) FHAB Mae 182. ne voe ket pell evit samma eun deskadurez vrao.
(6) Sammañ spered ub. : préoccuper, inquiéter qqn.
●(1957) AMAH 110. ar pezh na baoueze ket da sammañ o spered. ●182. sed aze disterachou na samment gwech ebet e spered.
(7) Accabler.
●(1732) GReg 7b. Accabler, tr. «Samma. pr. Sammet.»
II. V. pron. réfl. En em sammañ.
(1) Se charger (d'un fardeau).
●(1902) PIGO I 156. Arabad ê d'in, emean, en em zamman.
(2) sens fig. Se charger, s'accuser.
●(1936) PRBD 126. ar re a deu d'en em zamma, d'en em dammal.
III. V. intr. Sammañ àr : peser sur.
●(1861) BSJ 218. mæs coutant-oé a lezel ol en trebilleu-cé de sàmein ar é inean.