v.
I. V. intr.
A. (en plt de qqc.)
(1) Rougir, devenir rouge.
●(1499) Ca 178a. Ruzyaff. g. rougir.
●(1659) SCger 106b. rougir, tr. «ruzia.» ●(1732) GReg 831b. Rougir, devenir rouge, tr. «Ruzya. pr. et. Van[netois] rueiñ.»
●(1849) LLB ●565-567. En heol (…) / E rûas el er goed. ●(1854) GBI I 344. 'Welet ar zal-vraz o ruia, / Gant gwad ar markiz o skuilla ! tr. «En voyant la grande salle qui rougissait / Par le sang du marquis, qui coulait !»
●(1929) FHAB Meurzh 111. bete ma teuas ar radenn da velena hag ar brug da ruzia war ar c'hragou.
(2) (en plt de la mer) Se déchaîner.
●(1923) DIHU 142/243. Huitellat e hré er glaù hag en aùél arnehé, ha ruein e hré er mor.
B. (en plt de qqn)
(1) Rougir (de confusion, etc.).
●(1732) GReg 831b. Rougir de honte, tr. «Ruzya gand mèz, ou, gand ar vèz. Van[netois] rueiñ gued meh, ou, gued er veh.»
●(1846) BAZ 316. ruziit, ha tavit. ●(1849) LLB 227-228. Mari (…) / E daul, én ur ruein, ul lagad tineroh. ●(1852) MML 200. He vreur a bleg he ben, a rui ha na lavar netra. ●(1866) FHB 66/26b. eur goulen hag a lakeaz anizi da rusia beteg ar beo.
●(1903) MBJJ 180. Peadra c'hoaz, kwita ? da lakat kristenien hon bro Breiz da ruian. ●(1907) PERS 111. heb ruzia na lavaret ger. ●(1909) FHAB Gwengolo 277. Eno e vez desket traou a na gredfet ket komz anezo hep ruzia. ●(1943) FATI 144. Lusia a ruzias da genta.
(2) Ruziañ diouzh : rougir de.
●(1834) SIM 170. n'en devije bet nemet da rusia dioutâ. ●(1852) MML 165. Nallan qet c'hampech da ruian deus un hevelep stad. ●(1869) SAG 3. hag o ouall-gass en pep giz kement hini ne ruche ket eus an ano a gristen.
(3) Ruziañ gant ar vezh, gant mezh : rougir de honte.
●(1727) HB 230. O ruzya gant mez dam pec'het. ●(17--) ST 352. Pa c'horrean ma fenn, e rusian gand ar vez, tr. «quand je lève la tête, j'en rougis de honte.» ●(17--) VO 107. e ruou guet méh en dout hé distrisét.
●(1878) EKG II 147. n'her lavaran nemed en ur ruzia gand ar vez.
●(1907) FHAB Meurzh/Ebrel 38. lakaat da ruzia gant ar vez tud Sodom ha Gomor. ●(1957) AMAH 105. Neuze’vat e skare e-maez en ur hinnoal didruez hag alies en ur winkal ha brammat ken ma venne ar c’hlinkadur ruziañ gant ar vezh.
(4) Ruziañ gant an naon : avoir très faim.
●(1905) BREH 61. é ruein get en nan.
(5) (Kaout) e zaouarn ruziet gant (gwad) ar muntroù : (avoir) les mains rouges (du sang) des meurtres.
●(1794) ABR.goerz 8a. O Daouarn ruyet gant ar muntrou.
II. V. tr. d. Rougir, rendre rouge.
●(1732) GReg 831b. Rougir, rendre rouge, tr. «Ruzya. pr. ruzyet. Treg[or] ruañ. pr. ruët. Van[netois] rueiñ.»
●(1838) CGK 10. pa deu ar gohan cri / Da c'hourda om biziet ha da ruya or fri. ●(1861) BSJ 88. laqueit er méh de rûein face anemisèd Jesus.
●(1923) KTKG 61. ar goad a leunias ar c'halir hag a ruzias an douzier.