n. de l. Tréguier (ville, cité).
I. Landreger.
●(1543) Cco 22. Lantriguer. ●(1546) Cco 38. Landiger. ●(1546) Cco 46. Lantriguer. ●(1548) Cco 54. landriger. ●64. lantreger. ●(1576-1600) Cco 80. lantreguer.
●(17--) CT 76/612. On déal, en Landréguer, he lasis eur poaurques. ●(1732) GReg 936b. Lan-dreguer. ●(17--) CSdogmael 22b. Discouzet neuz en peb amzer / he soursi deuz bro Landreger. ●(1793) RET 383. Ebars er ger gapitalan / E commençan / En Landreger é comzan, / Eno 'zo eur person savant / Gant hé wroëk, hanwet Kermaingant.
●(1821) GON 447b. Landréger. ●(1825-1830) AJC 208. er a landreger ebed crougued e bortred. ●(1827-1829) VSA 564. epartias a landreger da rangin ar proses. ●(1834) HEB 363. ha dont a reas da Lann-Treguer. ●(1836) GBI I 434. Met da Landreger eo ez han / Da vouit ma urzou diwezan.
●(1847) GBI I 126. D'ar pardon braz da Landreger, / Mont 'raï iwe ma breur-mager. ●(1847) FVR IV. persoun a Blougiel, taost da Landreger. ●10. tud iaouank Landreger. ●(1851) PENdast 76. evid mond da zelc'hel stall er gerig a Landreger. ●(18--) PENdast 211. E komeris en Landreguer en avis bean Belek. ●(1857) CBF 132. Landreger. ●(1863) ST 6. Lannuon, Landreger, Karaës, Castellin. 234 D’ar gêr a Landreguer am euz c’hoant da vonet. ●(1867) BUE 28. ha tostoc’h ispisial da gear Landreger ha da vaner Kervarzin. ●(1867) GBI I 146. Badeet be ar bugel-koar / En iliz-vraz a Landregar; // En iliz-vraz a Landregar, / Euz an heaul hag euz golou al loar. ●(1867) BUE 68. Eun devez e Landreger, e tremene er ru ec'h eo hec'h ano hirie, evel breman zo pemp kant tri-ugent vla, ru ar glujiri. ●(1869) TDE.FB xixb. Landreger, Lan-Dreger. ●(1870) FHB 291/235a. tud euz a Landreger, euz a Beurit, euz a Langoat hag euz a Drogery. ●(1876) BJM 155. Parrez Tonkedec a so en escopti Landregher. ●(1878) EKG II 279. rak edot o paouez dibenna, e Montroulez, Mari-Juliana Jigant, leanez e Landreger. ●(1884) BUZmorvan 121. Guevrok a jomaz eur pennad gant sant Tugdual e kouent Landreger. ●(c. 1890) CFB 42b. Landreger. ●(1898) BRE 56. Merc'hed Landreger zon ken koant.
●(1904) DDKB 160. Setu me distroet da gærik Landreger. ●(1905) ALMA 67. Landreger. ●(1910) EGBT 129. Stank e oa gwejall an dud ac'h ê d'ober tro Breiz, evit pidi war beio an eskibien gentan eus hon bro, en Gwened, en Kemper, en Kastel-Pôl, en Landreger, en Sant-Brieg, en Sant-Malo hag en Dol. ●(1911) BUAZmadeg 334. e kichenn Landreger. ●(1913) PRPR 41. eskop Sant-Briek ha Landreger. ●(1930) ANTO 13. en em gav enni damdost d'he c'hêrbenn, Landreger. ●(1927) GERI.Ern 340. Landreger, ●V[annetais]. [Landre]gér. ●(1934) BRUS 298. Lanndregér. ●(1935) BREI 433/3d. e Gwengamp, Perwenan, Landreger. ●(1983) GKDI 9a. Eus plonger beteg Landreger, / E Kraozon, e Gwineventer, / E Sant-Nouga, Loc-Eginer, / Bras eo rouantelez ar yer!
II.
(1) (Berceuse)
●(1830) SBI I 4. Ar grampœzerès / (sonic cawel) // Eun daou pe tri dervez a zo / Ema va zoaz crampoez e go – Ac'han ! / Ema va zoaz crampoez e go. // Rac va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad. // Ha va aman zo er marc'had, / Ha va bleut zo c'hoaz o valad – Ac'han ! / Ha va bleut zo c'hoaz o valad. // Ha va spanel e Montroulès, / Ha va rozel e Keraës – Ac'han ! / Ha va rozel e Keraës. // Ha va zrebez e Landreger, / Ebars ar c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / Ebars ar c'hovel oc'h ober. // Ha va fillic zo e Perroz, / Allas ! setu deuet an noz – Ac'han ! / Allas ! setu deuet an noz. [The cambrian quaterly magazine / vol. II (1830) p. 40].
●(1975) BRUD 50/10. Ar grampouezerez : / Eun daou pe dri devez a zo / Emañ va zoaz krampouez e go, / Rag va heuneud zo er hoad, / Ha va bouhal a zo didroad, / Ha va amann zo er marhad, / Ha va bleud zo c'hoaz o valad, / Ha va spanell e Montroulez, / Ha va rozell e Karaez, / Ha va zrebez e Landreger, / E-barz ar hovel oh ober, / Ha va fillig zo e Perroz, / Allaz, setu deued an noz, / Allaz, setu deued an noz ! ●(1994) BOUE 146. Ar grampoueres [...] // Un daou pe tri derwezh a zo / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! // Rag va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad // Ha va amanenn zo er marc'had / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad – Ac'han ! / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad - // Ha va spanell e Montroules / Ha va rosell e Karaes – Ac'han ! / Ha va rosell e Karaes // Ha va zrebes e Landreger / E-barzh ur c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / E-barzh ur c'hovel oc'h ober. // Ha va fillig zo e Perros, / Allas, setu deuet an nos – Ac'han ! / Allas, setu deuet an nos.
(2) (Début d’une rimaille).
●(1882) SVE 227. Pe lec'h e eat da dad ? / - Da Landreger. / D'ober petra ? / - da gousket mezer.
●(1974) TDBP III 380. Da belec'h ez-te ? – Da Landreger / Da betra ? – Da gouchañ mezer. ●(1975) BRUD 50/42. Peleh eo aed da dad ? / Da Landreger. / D'ober petra ? / Da gousked mezer.
●(2004) TROMK 199. Da vourdañ e vez displeget ar rimadell-mañ ar buanañ 'r gwellañ : / Da belec'h eo aet da dad ? / Da Landreger ! / Da betra ? / Da gouchañ.
(3) (Dicton)
●(2000) TPBR 292. Buoc'hig Doue, lavar din, / E peseurt bro e timezin, Pe en Plistin pe en Plouber, / En Tregrom pe en Landreger ?
(4) (Dicton)
●(1983) PIKO 111 & 119-120. Landregeriz, bras o genou, / Nen din[t] ket tud, met torr-pennoù !
●(2004) TROMK 218a. Landregeriz, bras o genoù / Nend int ket tud, met torr-pennoù. Pikoù mab e dad, Jakez Konan.
(5) (Dicton)
●(1983) PIKO 111. Landregeriz, sul-gouel-pemde(iz), / A vez diarc'hen o vale.
●(2004) TROMK 218a. Landregeriz, sul-gouel-pemdez / A vez diarc'hen o vale. Pikoù mab e dad, Jakez Konan.
(6) (Proverbe)
●(2004) TROMK 218a. En Landreger emañ ar c'hiz / Da sachañ holl war lost ar wiz. Ar ganaouenn vrudet "An dilostañ 'r wiz".
III.
(1) Landreger/Tour Babulon ha kêr Landreger : le derrière.
●(1884) KRYP t. 2 304. Lañdreger, tr. « le derrière », Trég., litt. « Tréguier ». ●(1899) KRYP t. 6 64. Tour Babulon ha ker Landregér, tr. « la tour de Babylone et la ville de Tréguier », = le derrière, en petit Tréguier.
●(1930-1931) ADBr t. 39 458. En trécorois on dit, par plaisanterie, (i) landréger, (son) derrière; ker Landréger, id.; tour Landréger, penis; cf. Kρυπταδια, II, 305; VI, 31.
(2) Tour Landreger : le pénis.
●(1899) KRYP t. 6 31. Landréger. Tour Landréger (la tour de Tréguier), penis.
●(1930-1931) ADBr t. 39 458. En trécorois on dit, par plaisanterie, (i) landréger, (son) derrière; ker Landréger, id.; tour Landréger, penis; cf. Kρυπταδια, II, 305; VI, 31.
IV. (Blason populaire) Voir voaiou.
V. [Toponymie locale]
●(1827-1829) VSA 1693-1694. mes a dreist da bep tra vid jlis sant tual / a geve re vian evid eur gatredal. ●(1847) FVR 73. Ann tenna a oa e Landreger enn dek a viz Gwengolo, hag a dlie beza great enn Iliz Itroun Varia Koat Kolvezou, e lec'h e ma hirio ar c'hoc'hi. ●233. kerkent e piljont ar c'halvar savet e kichen iliz Sant-Mikel. ●233. bez sant Ezvoan. ●(1867) BUE 68. Eun devez e Landreger, e tremene er ru eo hec'h hano hirie, evel breman zo pemp kant tri-ugent vla, ru ar glujiri. ●(c. 1867) GBI I 142. Distreï a rann euz ar ru-vraz, / O preena ur zaë satinn-glaz. ●(1877) EKG I 19. E Landreger, toull an or dal, / Enn iliz-veur Sant-Tugdual. ●(1894) BUEr 62. Eun devez a oa o tremen dre ru ar Glujiri en Landreger.
●(1933) OALD 45/194. Marc’harit, a varvaz leanez en Kouant Landreger. ●45/195. D’an oad a 12 vla, e oan lakeet en pansion en Kloerdi Bihan Landreger. ●(1933) BREI 331/4c. piou n'anav ket kouent ar Groaz Landreger ? (...) da addigeri kouent Landreger.