m. & adj. –où
I. M.
A. Saut.
●(1499) Ca 120a. Lam. g. sault.
●(1659) SCger 108b. saut, tr. «lam.» ●155b. lam, tr. «saut.» ●(1732) GReg 848b. Saut, tr. «Lamm. p. lammou.»
B.
(1) Chute.
●(1659) SCger 24b. chute, tr. «lam.» ●(1732) GReg 164a. Cheute d'une personne, tr. «Lamm. p. lammou.»
●(1878) EKG II 135. Abafet e ouen eur pennadik gand va lamm, mez ne zaleiz ket da zont enn-oun va-unan.
●(1910) MAKE 17. eun amezeg a glevas trouz al lamm. ●(1911) BUAZperrot 170. En he lamm, ha saë a rogas hag he bleo a fuilhas. ●260. ha seul brasoc'h pa gouez e vez e lamm.
(2) Kaout, serriñ, pakañ, tapout lammoù : chuter, tomber.
●(1838) OVD 131. chairre ul lame én ur ru. ●(c.1825/30) AJC 3543. a lamou a moamb tout rac herch a scorn a voa.
●(1909) DIHU 46/254. Hui lar er huirioné. Cherret em es lammeu. ●(1932) BSTR 12. e pakis eul lam hag a zistresas ufern va zroad. ●(1933) MMPA 130. ma tigoue d'ezan tapout eul lamm, kerkent e vamm a red da adsevel anezan.
(3) Kaout lamm diwar : tomber de.
●(1911) BUAZperrot 133. n'eus forz pegen uhel e vefe savet eun den e skeul ar zantelez, e c'hell kaout lamm diwarni.
(4) Sevel lamm ub. : prendre la défense, le parti, défendre la cause de qqn.
●(1912) BUBU 73. eit dihuen er vuguléz ha seùel hé lam. ●(1913) HIVR 9. Er venéh e saùé lamm er ré goann. ●42. Mes Bretoned nerhus a galon e ia de seùel hé lam ha d'hé dihuen.
(5) Kaout ul lamm digant ub. : être vaincu par qqn.
●(1911) BUAZperrot 725. Attila (...) en devoa bet eul lamm sonn, demdost da Jalons, digant Aëtius, jeneral Romen.
(6) E lamm : en plein.
●(1867) FHB 137/262b. e kemeront an teac'h, da bep mare euz ar bloaz, hag e vet e lamm an eost, e creiz ar prez euz an eost.
(7) Mont da lamm =
●(1847) MDM 365. Diouall, Fainch, mond a rez atau da lamm.
(8) D'al lamm dall : au grand galop.
●(1938) BRHI 168. D'al lamm-dall ! Au grand galop.
(9) Reiñ lamm : faire chuter (lutte).
●(1732) GReg 236a. Donner le croc en jambe, luiter & donner le saut, tr. «qemer an eñcloch, ha rei lamm caër.»
●(1840) EBB 34. lamme, tr. « il a le saut » lamme, ghère !, tr. « il a reçu le beau saut ! ».
(10) Reiñ lamm da : vaincre.
●(1911) SKRS II 190. Ne deuas ket a benn en eun taol da rei lamm d'he enebour. ●(1911) BUAZperrot 179. da rei lamm d'he enebour. ●(1916) KANNlandunvez 61/439. Rei lamm da Drans, pe rei lamm d’an evach fall : Choazit !
(11) Ober lamm-chouk-e-benn : culbuter.
●(1878) EKG ii 90. Ar c’henta a zavaz var ar c’hleuz a reaz lamm-chouk-he-benn. ●(18--) FHAB Du/Kerzu 1941)">ALB (FHAB du/kerzu 1941 p. 102b). Hag hen ober lamm chouk-e-benn / en eur leuskel eur skrijadenn.
(12) Reiñ lamm-chouk-e-benn da ub. : faire culbuter.
●(1936) PRBD 133. Kemerit, atao, an ejenn dre e gerniel ha roit d’ezan lamm chouk-e-benn.
(13) Phase d’un travail.
●(1986) CCBR 112. (Brieg) et on mélangeait, à sec, une première fois / al lamm kentañ, puis une seconde fois afin d’obtenir un mélange homogène / eil lamm.
(14) Battement (de cœur).
●(1732) GReg 688b. Palpitation, battement de cœur, tr. «Lamm. p. lammou.» ●J’ai des palpitations, tr. «Va c’haloun a ra lammou.»
●(1866) SEV 12. pep lamm a ra ho kaloun.
(15) Kaout lamm : être défait.
●(1872) ROU 105b. Caout lamm, qui signifie aussi, défaite, dans une lutte.
(16) Nevez-flamm war e gentañ lamm : tout neuf.
●(1942) VKST Du/Kerzu 186. Levrigou nevez-flamm, war o c’henta lamm.
II. Adj. (lutte) Bezañ lamm : être battu, vaincu.
●(1938) BRHI 112. «Lamm eo !» crient les gars de Scaër.
III. Adv.
(1) Kouezhañ a-stok-e-lamm : tomber de tout son long.
●(1931) VALL 742b. Tomber de son long, tr. «koueza a-stok e lamm.»
(2) Kouezhañ a-lamm-stok : tomber de tout son long.
●(1924) DIHU 155/68. Er voéz é hobér hent ar gein ur jaù lorhus / E goéhas a lam-stok én ur stad truhéus. ●(1931) VALL 742b. Tomber de son long, tr. «koueza a-lamm-stok.» ●(1970) GSBG 329. (Groe) lamm-stok, tr. «(tombé) de tout son long.»
IV.
(1) Ober e lamm gwashañ : mourir.
●(1803) MQG 13. Erfin, e voan eno pa ras he lamm goassa, / He huanaden hir hac he bram diveza.
(2) Reiñ lamm : lakaat kouezhañ er gouren, ha da heul, kannañ, trec'hiñ...
●(1877) MSA 160 (L) M. Peron. Gant ar zicour galloudec-se, e vezoc'h treac'h d'hoc'h enebourien hag e root lamm d'ezho.
●(1900) MSJO 32 (L) P. Kerjean. Evit beza surroc'h da rei lam d'an drouk-spered. ●(1910) FHAB C'hwevrer 42 L.. Doue ra viro, kerent kristen, ne rofec'h skouarn d'ar re 'ro harp d'ar skoliou dissakret ha ne c'houlenfent nemet rei lamm d'ar skoliou kristen. ●(1955) STBJ 179 (K) Y. ar Gov. Eur wechad pe ziou e voen kelc'het gant eun dousenn bennak anezo, deuet da glask roi lamm din war ar porz. ●(1981) ANTR 3 (L) *Tad Medar. Evid chom mestr war an dachenn e oa red rei lamm d'egile ha lakaad dezañ plankennou e skoaz stok ouz an douar.
(3) Bezañ (nevez, yaouank-flamm) war e gentañ lamm : être très nouveau, neuf.
●(1912) FHAB Meurzh 88. Unan koz, lenn (lire : leun) e benn a skiant-prena, hag unan all yaouank-flamm, var e genta lamm. ●(1924) FHAB C'hwevrer 60 C.C.C.. «Va mamm garet, emezan, n'emaoun mui divoutou; eur re nevez flamm am eus, war o c'henta lamm !» ●(1929) FHAB Gwengolo 360ter. Eun eost mat a levriou brezonek, nevez flamm, war o c'henta lamm, a vo kavet da brena, e Douarnenez epad Sizun ar Bleun-Brug. ●(1935) OALD 51/12 (L) *Ab Sulio. eur votez nevez-flamm, war he c'henta lamm. ●(1936) LZBl Du/Kerzu 408. Ha lakat en o leac'h pemp taol ha pemp skaon, nevez flamm, war o c'henta lamm ! ●(1943) FHAB Genver/C'hwevrer 238. Hep kaout da gonta eun danevellig nevez-flamm war he c'henta lamm. ●(1947) YNHL 41 (Ki) Y. Drezen. Ur c'harr-kañv nevez-flamm war e gentañ lamm... ●(1986) PTGN 123 (L) *Tad Medar. N'emañ ket war e genta lamm, med n'eo ket krog c'hoaz gant he zrede bloaveziad riboulad war ar mor.
(4) Distreiñ d'e lamm : retourner à ses errements.
●(1931) VALL 270. Retourner à ses errements, tr. F. Vallée «distrei d'e lamm.» ●656. Retomber dans ses anciens désordres, tr. «distrei d'e lamm.»
(5) Kouezhañ e lamm ub. : tomber d’accord avec qqun.
●(1936) IVGA 72 (Ki) Y. Drezen. « Ac'hanta ! » eme adarre Killivere, « emaoc'h o koueza em lamm... » ●217. Koueza 'ri em lamm, kaer e vo...
(6) Reiñ lamm ouzh torgenn : voir torgenn.
(7) Ober ul lamm dreist ar skubellenn : voir skubellenn.