f.
I.
A. Encolure, sein (de qqn), entour.
●(14--) N 977. liufre guenn ez querchen, tr. «la blanche livrée à tont cou.» ●(1502) Voyer. me a due ales alan seul a guelaff me biou buguel breiz gourhez querchen mar bez essou goae da glen [texte et traduction établis par L. Fleuriot : Me a due a les, a lan ! / Seul a guelaff / me biou ! / Buguel Breiz, gour ez querchen, / mar bez essou / goae da glen !], tr. «Je viens de la cour, du monastère. Tout ce que je vois, je (le) possède. Enfant de Bretagne, l'homme à ton entour, s'il est rebelle, malheur à toi.» ●(1530) Pm 238. Try azroant dre vn bandenn / So oll ouz lenn ez querchen flour tr. Herve Bihan « Trois ennemis en une bande, / Sont tous à s'attacher à ton entour certes » ●(1557) B I 185. Ha oar ho querchenn astennet / Aroez an glan croaz, tr. «faites sur vous le signe de la sainte croix.»
●(1659) SCger 109a. sein, tr. «querc'hen.» ●167b. querc'hen, tr. «le sein.» ●(1732) GReg 218a. Le tour du cou, tr. «Qerc'hen ar gouzoucq. qélc'henn ar gouzoucq.» ●Se mettre une croix au cou, tr. «Lacqât ur groaz ê qelc'hen e c'houzoucq, ou, èn ê guerc'henn.» ●(1744) L'Arm 78b. Tour du cou, tr. «Querheenn er gouc.»
●(1850) JAC 124. Rannet ê, me a gred, o c'halonou certen : / Avancit, va breudeur, roomp ær d'o c'herc'hen.
●(1906) KANngalon Mezheven 142. var he ziouskoaz ha en he gerc'hen. ●(1910) MBJL 132. a zisken eus ar skoa war ar gerc'hen. ●(1913) FHAB Mezheven 216. Deomp er mor betek ar gerc'hen.
B. E-kerc'henn.
(1) Autour, aux alentours.
●(1790) MG 177-178. laqueit er gordèn é quêrén men goug.
●(1857) CBF 85. Enn-dro d'ezho hag enn ho c'herc'hen n'euz nemet kountroun, tr. «Autour d'eux et sur eux, il n'y a que saleté.» ●(1882) BAR 179. eur gorden e kerc'hent ho gouzouk.
●(1907) BSPD I 16. ur medalig kouivr (...) é kren hé goug.
(2) En e gerc’henn : (attaché) au cou.
●(1942) DRAN 128. hag Erwan, gant ar c’haporal, ar bidoniou en e gerc’henn, a zilamm war du eno.
(3) À proximité.
●(1907) KANngalon Gouere 450. an dorgen m'edo en he gerc'hen ti an hini klanv. ●(1911) RIBR 101. ar bokedou a zispake a druilhadou e kerc'hen ar c'hleuziou.
C. Ouzh kerc'henn : au cou.
●(1888) KZV 13. Ouz ma c'herc'hen e tougen e pign he medalen.
D. Da gerc'henn : auprès.
●(1575) M 250. Digant doe ho croer, nep amser do querchen, tr. «De la part de Dieu leur créateur, en aucun moment, près d'eux.»
II. par ext.
(1) Bezañ en e gerc'henn : porter (un vêtement).
●(1882) BAR 223. eur zae lien men a oe en he c'herc'hent.
●(1909) KTLR 144. paletokou mezer en ho c'herchen. ●(1921) FHAB C'hwevrer 28. Gwiskit (...) eur zae ruz en ho kerc'hen. ●(1922) FHAB Du 342. N'am eus ket alïesoc'h a wiskamant eget a gerc'hen am eus da c'holoï.
(2) Sur soi.
●(1925) BILZ 119. liou ar maro en he c'herc'hen.
(3) E vrec'h en e gerc'henn : le bras en écharpe.
●(1996) GRVE 71. Pipi a deu en ti, e vreh 'n e gerhenn.
III. sens fig.
(1) En e gerc'henn : en son sein.
●(1958) BLBR 110/1. gant an esperañs-se a zoug en e gerhenn peb nevez-amzer.
(2) Derc'hel udb. en e gerc'henn : posséder, avoir en sa possession.
●(1915) HBPR 186. Derc'hel levriou devot en he gerc'hen oa, d'ar mare-ze, evel hon deuz guelet, eun torfed bras.
(3) Auprès de.
●(1909) FHAB Eost 227. an eneou mad a iea da arzao, pe da ehana, e kerc'hen Doue.
(4) Implijout udb. e-kerc'henn ub. = (?) à l'intention (?).
●(1877) BSA 7. ne reomp nemet paea eun dle d'ar Vam goz hor patronez evit implija en he c'herc'hen miz gouere m'en em gav he gouel. ●142. teir loden euz ho madou (...) an eil a implijent e kerc'hen ar veachourien hag ar beorien.
(5) Kaout en e gerc’henn : avoir en son sein.
●(1877) BSA 31. rac an douar n'en doa ket c'hoas an eur vad da gaout en he gerc'hen ar famill zantel.
(6) Autour de (lui).
●(1911) BUAZperrot 831. Dagobert, e leac'h selaou an teodou fall, a garas muioc'h-mui an den santel, hag a skuilhas e vadoberou en e gerc'hen gant muioc'h a largentez.
(7) En son sein, au milieu de.
●(1907) FHAB Mae 65. kement hini zo griziennet karantez Breiz en he gerc'hen. ●(1955) STBJ 9. eul lec'h digavandenn ha trist meurbet, hag a lakee enkrez gwechall e kerc'henn an dud.
(8) Au sein de, dans le giron.
●(1864) SMM 212. hag e kerc'hen oc'h ilis. ●(1869) FHB 250/321b. ma tistroint e kerc'hen an ilis catolik.
III. Bezañ bepred ar vourlenn en e gerc'henn : voir bourlenn.