m. –où, kebestr
I. (harnachement)
A.
(1) Licol.
●(1499) Ca 29a. Cabestr. g. cheuestre. ●155b. Penfestr vide in capestr cest tout vng. ●(1633) Nom 181a. Capistrum : licol, cheuestre : licou, cabestr.
●(1659) SCger 25a. cheuetre, tr. «cabestr.» ●73b. licol, tr. «cabestr.» ●(1732) GReg 162b. Chevetre, licou, tr. «Cabestr. p. cabestrou.» ●573b. Licou, attache de cheval, tr. «Cabestr. p. cabestrou.» ●(1792) HS 185. derhel ean-memp er habestre.
●(1857) CBF 103. Kabestr, m., tr. «Licol.»
●(1906) KPSA 113. evel eur marc'h dirollet, hep gwestign na kabestr.
(2) Lost ar c'habestr : partie du licol que l'on tient.
●(1909) KTLR 89. Kerzet a reaz en he raog lost ar c'habest en he zorn.
B. local. Corde munie d'une poulie qui sert à consolider les charretées.
●(1909) BROU 209. (Eusa) Kábest Ce mot, et le verbe kabesta, ne se disent que d'une corde munie d'une poulie, et servant à consolider les charretées.
II. sens fig.
(1) Bague de mariage.
●(1936) LVPR 21. E bro Leon, ar walenn-eureud, a zo hanvet, ar c'habestr.
(2) Kaout e gabestr : reprendre, retrouver sa liberté.
●(1911) BUAZperrot 199. e c'hellas kaout e gabestr hag e tizroas da Vro-C'hall. ●336. Ne c'hellas kaout e gabestr nemed seiz vloaz goudeze.
III.
(1) Lezel, reiñ kabestr gant ub. : donner de la liberté à qqun.
●(1866) FHB 87/274a (L) G. Morvan. hag o rei cabest da oll dechou fall an den. ●(1869) SAG 35 (L) G.-M. Karoff. Nin 'zo diflat gant an Autrou-Doue, edoare bugale friant, n'o deuz ket aoun rag ho zad, a leez eun nebeut kabest gant ho. ●223. Doue o lezel kabest gant han. ●(1874) FHB 507/295b (L). petra e guirionez e peus hu gret, nemet lezel cabes ganti da vont da drompla re al. ●(18--) SAQ I 125 (L) J. Quéré. Lezet re a gabest gant ho kaloun baour...
●(1910) BUJA 61 G. Helies. Re a gabest a vez lezet ganto, evit gwir. ●(1927) TSPY 35 (L) L. ar Floc'h. Lavaret a ran didortilh e lezin kabestr gant Agnez da vont d'an ofisou, mar plij ganti mont. ●(1932) FHAB Genver 8 Y. U.. An hini, avat, a lez kabestr gant e ioulou direiz, hennez a zo donjerus da welet. ●(1943) FHAB Genver/C'hwevrer 233 (L) L. B.. Lezel kabestr gant e spered da redek war-du ar gêr.
(2) Lezel kabestr war e choug gant ub. // Leuskel kabestr hir war ar choug : donner de la liberté (à qqun).
●(18--) SAQ II 50 (L) J. Quéré. Abalamour ne loskont ket ar c'habest hir awalc'h var ar choug...
●(1981) ANTR 174 (L) *Tad Medar. Re aliez e vez beah war ar c'horf. N'eo ked divenned lezel kabestr gantañ war e jouk eur wech an amzer.
(3) Lezel kabestr war e voue gant ub. : donner de la liberté à qqun.
●(1958) BRUD 3/15 (L) *Mab an Dig. Ha gouzoud a rez, da dad koulz ha me e-neus lezet ganez da gabestr war da voue.
(4) Leuskel kabestr laosk gant ub. : donner de la liberté.
●(1957) AMAH 67 (T) *Jarl Priel. Rak kennebeut ha Bouvier ne oan ket douget da leuskel kabestr laosk ganto.
(5) Lezel distenn ar c'habestr d'ub. war e voue : donner de la liberté, ne pas être regardant.
●(1893) IAI 179 (L) An Ao. Kerne. n'oant nemet koesored laosk, hag a leze distenn ar c'habestr d'ar bec'herien var ho moue.
(6) Reiñ kabestr : donner de la liberté.
●(1908) FHAB Eost 240 (L) P. Guillou. Pleustri dreist-oll var ar politik nevez a lakaio Pariz da grenna e zouchen hag a raio muioc'h a gabestr da Vreiz. ●(1924) FHAB Kerzu 445. N'hellomp loc'h nemet pa ro an Otrou «prefed» pe «sous-prefed» kabestr d'eomp. ●(1925) BUAZmadeg 550 (L) Y.-M. Madec. Ne glaske e peb tra nemed rei kabestr d'he ioulou fall. ●(1928) BFSA 34 (L) Y.-M. Madec. Hag eun tammig kabestr a vezo rôet gant Doue d'an drouk-spered evit anaout ha start eo feiz e servicher. ●(1943) FHAB Du/Kerzu 362. Dreist pep muzul e kare ar roue e hêr yaouank, ha pa voe hemañ bras, e roas kabestr d'ezañ d'ober e pep tra diouz e froudenn.
(7) Bezañ e gabestr war e voue : être libre.
●(1914) SATE (d’après MAEV 84) (L) Ao. Gwilhou. Eus goulou-deiz betek nav eur ema ho kabestr war ho moue... ●(1932) ALMA 166 (L) Ao. Gwilhou. Eus goulou deiz beteg nav heur ema ho kabestr var ho moue...
(8) Lakaat kabestr war e voue : prendre sa liberté.
●(1924) NFLO. Liberté. prends ta liberté, tr. Loeiz ar Floc'h «laka kabestr war da voue.»
(9) Derc'hel ar c'habestr re laosk : donner de la liberté.
●(1909) NOAR 95 (L) K. ar Prat. Klevet a reer blaz al leziregez war hed eul leo gant va frezegennou, ha re laosk e talc'han ar c'habestr.
(10) Kaout kabestr : avoir de la liberté.
●(1908) FHAB Mae 140 (L) J.-L. Prigent. E kear da vihana na zigouezo ket an dra-ze ganen, eno em bezo eun tammig kabestr.
(11) Kabestr zo : il y a de la liberté.
●(1908) FHAB Gouere 220 (L) Y.-V. Perrot. Rak ganeomp-ni Leoniz ha Kerneviz, eo brav beva, m'hen tou; kabestr a zo, ha fringal a c'heller.
(12) Kaout ur c'habestr : essuyer un refus.
●(1931) VALL 635. Essuyer un refus, tr. F. Vallée «kaout eur c'habestr.» ●(1942) VALLsup 70. Être évincé, tr. F. Vallée «kaout eur c'habestr.» ●(1978) PBPP 2.2/317 (T-Plougouskant). Kabestr, refus /à une invitation à danser/ Bet en deus ur c'habestr, tr. J. le Du «il a essuyé un refus.»
(13) Distreiñ e benn kabestr da ub. : empêcher qqun de réussir.
●(1857) CBF 66 (L). Evit distrei he benn-kabestr d'ezhan, me drouc'ho enn he raok, tr. «Pour l'empêcher de réussir, je saurai le prévenir.»
(14) Koll ar marc'h hag e gabestr : voir marc'h.