v. tr. d.
I.
A.
(1) Semer.
●(1499) Ca 107a. Hadaff. g. semer.
●(1659) SCger 109a. semaison, tr. «mare da hada.» ●109b. semer, tr. «hada.» ●153b. hada, tr. «semer.» ●(1792) BD 790. mar be mat ma greun da hadan, tr. «Si mon grain est bon à semer.»
●(1849) LLB 49. hadein er hranen. ●121. Bout zou lod hag e rad ou gran kent ou hadein. ●404. Hadet én hou parkeu ha mell ha guneh-tu. ●(1869) FHB 213/32. p'ema ar mare da hada avalou douar.
●(1913) HIVR 29. hadet koarh ha lin. ●(1913) AVIE 109. un dén e hadas hadeu mat én é zoareu. ●(1925) IZID 15. hadet ou des eùé / Er bléad.
►[empl. comme subst.] An hadañ : les semailles.
●(1575) M 544. amser an hadaff.
●(1860) BAL 175. evit diverra va amzer, da ober un tamic jardin a da ada bokedou enna. ●(1864) KLV 16. Evit skora ive labour ann ostillou, ann hada zo bet great a roudennou. ●(1872) ROU 102b. La première semaille, tr. «An ada kenta.» ●La seconde semaille, tr. «An eil ada.»
●(1921) PGAZ 96. da vare an hada guiniz. ●(1982) MABL I 88. (Lesneven) pa edo poent an hadañ.
►absol.
●(1659) SCger 51b. ensemencer, tr. «hada.»
●(1849) LLB 925. Ne hadit ket neoah ér skéd ag ur huéen. ●(1857) CBF 105. hada a bengennou, tr. «Semer à sillons plats.» ●(1864) KLV 38. En eur hada a blean war deil, ar park a vez goloet a-bretoc'h. ●(1867) FHB 140/288b. hada a linen. ●(1872) ROU 102b. Semer clair, tr. «Ada tano, rouez, sclear.»
●(1923) FHAB Genver 32. N'ez eus nemet hada ha planta a renkennadou eün. ●(1924) ZAMA 175. arabad d'it brousta da biz, nag hada re stank. ●(1928) LEAN 51. en eur lenva edont oc'h hada, met e kreiz al levenez oc'h eosti.
(2) Hadañ an douar : ensemencer, emblaver la terre.
●(1633) Nom 234a. Ager restibilis, aruum restibile : terre qu'on sème tous les ans : douar á hader bep bloaz, ordinal.
●(1732) GReg 331a. Emblaver, ensemencer une terre, tr. «Hada ur pez douar. ●(1744) L'Arm 135a. Ensemencer, tr. «Hadein.. détt.» ●(1790) MG 61. é labourad en doar, doh er hardèllad, doh en hadein. ●(17--) TE 373. un Tiêq péhani e ya de hadein é zoar.
●(1847) MDM 12. gouzoud a ra guelloc'h peur ada he zouar. ●(1854) PSA I 30. e rehé d'oh en avis de hadein hou toar de hourhelin.
●(1911) BUAZperrot 162. a droas an douar hag a hadas anezan.
►absol.
●(1633) Nom 234b. Aruum, cultum : terre labourée preste à semer : douar labouret prest da hadaff.
(3) Hadañ ... en douar : semer … en terre.
●(1880) SAB 260. e planter er vered evel ada en douar corfou groz ac aneval.
B. Planter.
●(1912) DIHU 86/113. hadein betrav sukr. ●(1924) ZAMA 90. hada pour. ●(1932) KWLB 15. hada rabez.
II. sens fig.
(1) Semer.
●(1633) Nom 204a. Missilia : l'argent qu'un Prince seme : an archant á hat an Prinçc ha lacquaff da redec.
(2) Répandre.
●(1866) LZBt Ebrel 127. hadan gewier. ●(1877) EKG I 238. avoualac'h oa eun den fall er c'his-se enn eur barrez, hag e viche eur c'hi-koun e viche zoken, evit hada an tan var he lerc'h ha lakaat pep tra en diroll.
●(1903) MBJJ 217. hadan gevier e-touez ar bobl. ●(1904) ARPA 113. ec'h hadjont he vrud dre ar vro-ze a bez. ●(1907) AVKA 197. Setu evel mac'h ê Jesus war du Jerusalem en ur hada e gelennadurez. ●(1907) PERS 53. kement vertuz a glasker hada e kalon an ebed araok ma'z int beleget. ●(1911) BUAZperrot 127. Goude beza hadet komzou Doue a bep tu.
(3) Hadañ drailh : semer la discorde.
●(1910) MAKE 57. eun nebeudig a zo alïes peadra evit hada drailh e-touez ar gwella mignoned. ●(1926) FHAB C'hwevrer 56. karget da hada ar freuz.
(4) Se préparer (des ennuis, des regrets, etc.).
●(18--) SAQ II 56. Rei an danvez d'ho pugale 'zo hada keuz e penn ho ti.
III.
(1) Hadañ (greun, danvez) ... : se préparer des peines, des regrets ou autre pour l’avenir.
●(1903) MBJJ 127 (T) L. le Clerc. N'am euz, eta, nemet eun dra d'ober : mont d'am c'hambr ha klozan ar prenestr evit na deuio ket ar reo da skornan 'nei ha da hadan enni greun terzien. ●(1942) VALLsup 16. Se préparer des peines, des regrets pour l'avenir, tr. F. Vallée «hadañ danvez daerou, hadañ danvez keuz (et hadañ kerse.)»
(2) Hadañ karotez : voir karotez.
(3) Hadañ perlez e-touez ar mez moc'h : voir perlez.
(4) Hadañ bleuñv skav en ur prad dourek : voir skav.
(5) Hadañ kerc'h e park ub. : voir kerc'h.