m., adv. & prép. –où
I. M.
A.
(1) Dessus, surface.
●(1499) Ca 99a. Gourre. g. l. hec superficies / ei. ●(1633) Nom 147b-148a. Catillus : le dessus du moulin : gourrè an milin. ●183a. Conus, galeæ apex : le coupet d'vn heaume où se met le plumard : an gourrè ves an haum lech an plumagen.
●(1659) SCger 114b. surface de la terre, tr. «ar gorre an douar.» ●151a. gorre, tr. «ce qui est dessus.» ●(1732) GReg 208b. Convexe, surface exterieure d'un corps, tr. «Ar gorre qeynecq eus a un dra.» ●278a. Le dessous est plus beau que le dessus, tr. «Caëroc'h eo an dindan egued a[r] gorre.» ●896b. Surface, superficie, étenduë en longueur & en largeur, considérée sans aucune profondeur, tr. «gorre.» ●897a. La surface de la terre, tr. «gorre an doüar. ar gorre eus an doüar.»
●(1876) TDE.BF 239b. Gorre, s. m., tr. «Surface, partie supérieure.» ●(1878) EKG II 97. Evelato int tud, ha ne c'heller ket ho lezer, evel chatal ha gagnou, da vreina var gorre an douar.
(2) Sommet.
●(1659) SCger 118a. le sommet de la teste, tr. «ar gorre an pen.» ●(1732) GReg 919b. Le sommet de la tête, tr. «gorre ar penn.»
(3) Nord d'un pays.
●(1870) FHB 263/9b. Latran, Aotrou, a zo eur gær eus a c'horre an Itali.
(4) Partie intérieur d'une parroisse littorale, partie qui ne jouxte pas la mer.
●(1868) FHB 185/228a. Santes Berc'hed zo he chapel e gorre ar barres.
●(1921) PGAZ 19-20. ar paotrezed euz ar gourre. ●(1925) FHAB Genver 2. perak eus an arvor hag eus ar gorre, omp-ni diredet aman a vilierou ? ●(1936) SAV 3/18. e pep ti eus ar gorre, e pep ti eus an arvor.
(5) Partie haute d'une commune, etc.
●(1905) HFBI 396. né deus német ar gorré eus ar c'harter ac â roffé drévad mad.
(6) (domaine maritime) Gorre an traezh : partie de la grève la plus haute atteinte par la marée.
●(1925) FHAB Du 429. eur maltouter beuzet ha digaset gand ar mor da c'horre an traez.
(7) (religion) E gorre an neñvoù : au plus haut des cieux.
●(1882) BAR 126. Gloar da Zoue e gore an envou.
B. sens fig.
(1) Pouvoir.
●(1943) FHAB Mezheven 307. ar pez int gouest d'ober e kement bro ma kemerfent ar gorre.
(2) Reiñ ar gorre da : donner la première place à.
●(1877) FHB (3e série) 6/44b. an hini a dle (...) rei ar gorre d'ar virionez ha d'al lealded.
(3) Réussir financièrement, s'élever.
●(1866) FHB 96/349b. Lavarit d'im-me, ha gwelet ho peus-hu biskoaz eun den o tont d'ar gorre, o labourat da zûl ?
II. Adv. War-c'horre.
(1) Dessus.
●(c.1500) Cb 25a. [beuaff] Jtem supersto / as / ti. g. viure / estre dessus. b. bezaff oar ourre.
●(1894) BUZmornik 358. eur c'holc'hed kolo gant eur c'hoz pallenn var c'horre.
(2) Bezañ war-c'horre : avoir le dessus.
●(1872) ROU 81a. Il aura le dessus, tr. «Var c'horre e vezo.»
(3) Épith. De dessus.
●(1866) FHB 58/45b. eb cas kementse an douar melen pe an tuffe frozet eguisse e touez ar gwisk varc'horre.
III. Prép. War-c'horre.
(1) Sur, à la surface de.
●(1878) EKG II 97. ne c'hellet ket ho lezer, evel chatal ha gagnou, da vreina var gorre an douar. ●163. da c'houzout ha dont a rache unan-bennag anezho var gorre an dour.
●(1903) MBJJ 58. war c'houre an dour lugernuz. ●(1933) FHAB Gwengolo 389. evel ar rederez-wenn war gorre an dour.
(2) local. Sur (qqn).
►[form. comb.]
S1 war ma gorre
●(1910) MAKE 11. Ma dilhad war ma gorre.
P2 war ho korre
●(1910) MAKE 29. ar fall a zo kouezet adreuz war ho korre ? ●(1939) MGGD 23. Pa vo bec'h war ho korre na chomit ket da deurtal.