f. –où
I. (en plt d'animaux)
(1) Charogne, animal mort.
●(1633) Nom 13b. Cadauer : charogne, corps mort : gaing, vn corf maru.
●(1659) SCger 22b. vne charogne, tr. «vr c'hain.» ●136a. c'haign, tr. «charogne.» ●(1710) IN I 222. ouzpen na fell quet dezo touich ouz ar gaignou. ●(1727) HB 174. ur c'hain a so leun a flear. ●(1732) GReg 154a. Charogne, corps d'un animal mort & corrompu, tr. «Caign. p. caignou. gaign. p. gaignou.»
●(1876) TDE.BF 220a. Gagn, s. f., tr. «charogne, animal mort.» ●313b. Kagn, s. f. tr. «Charogne, corps d'un animal sans vie ; pl. kagnou.» ●(1878) EKG II 97. ne c'hellet ket ho lezer, evel chatal ha gagnou, da vreina var gorre an douar.
(2) Paotred ar c'hagn : (?) équarisseurs (?).
●(1910) MAKE 108. dastumet eur pennad brao a leve en eur werza koz kezeg treut, eskernek, da bôtred ar c'hagn.
(3) Vieil animal d'élevage trop maigre.
●(1876) TDE.BF 220a. Gagn, s. f., tr. «Vieux cheval maigre.» ●313b. Kagn, s. f. tr. «vieux cheval maigre ; pl. kagnou.»
●(1921) FHAB C'hwevrer 43. tenna ac'hano eur garg ken pounner gant diou c'hagn evelse ? ●(1956) BLBR 94/5. diou vioc'h. Treut oant. (...) gant e ziou c'hagn. ●(1963) TDBB 246. An ebeul a teu da varh, ar marh a ya da 'hagn, tr. «le poulain devient cheval, le cheval tourne en carne.»
II. péjor.
A.
(1) (agriculture) Mauvaise pièce de terre.
●(1959) BRUD 7/27. en tu all d'ar zan, pe tostig d'ar hañgn (...) Ar hangn pe ar hagn (gagn), eur prad doureg, eun tamm douar fall.
(2) (botanique) Chiendent.
●(c.1785) VO 62. en doar e zou é poæz, carguét a gaign.
●(1902) LZBg Gwengolo 203. En aveleu doar e za ou unan, ind e lah memb er hagn. ●(1924) DIHU 155/76. Ne laheet ket elsé nag er hagn, nag er houill. ●(1931) VALL 120a. Chiendent, tr. «V[annetais], kagn m.»
(3) Toull/Plas ar gagnoù : déchetterie, décharge, dépotoir.
●(1732) GReg 947b-948a. Voirie, lieu d’immondices, de bêtes mortes de maladie., tr. « Ur mardos. laguenn. plaçz ar c’haignou. plaçz ar gaignou »
●(1876) TDE.BF 313b. Toull ar c'hagnou, tr. «lieu où l'on jette les charognes.» ●627a. Toull-ar-c'hagnou, s. m., tr. «Lieu de dépôt des immondices, voirie.» ●(1883-1886) RUSq.FB 489a. Voirie sf. Dépôt de débris., tr. « Poull ar gagnou, léac’h ar viltansou »
●(1924) YAYA 7. An holl draou ze a vije holl mat da veza strinket e toull ar c'hagnou. ●(1948) VALL.sup 51b. dépôt d’immondices, tr. « toull ar gagnou »
(4) Femme débauchée, putain.
●(1732) GReg 246a. Femme debauchée, tr. «gaign. p. gaignou.» ●(17--) FG II 22. Ah, gagn ! c'houekoc'h é kafac'h ar pok man ma her rèzéfac'h euz a c'hénou Sioul...
●(1876) TDE.BF 220a. Gagn, s. f., tr. «prostituée.» ●313b. Kagn, s. f. tr. «prostituée ; pl. kagnou.»
B. (insulte)
(1) Charogne, pourriture.
●(1633) Nom 327b-328a. Nebulo, tenebrio, semissis homo, vatinio, quisquiliæ, nihili homo, lucifuga, trioboli homo, vappa, frugiperda, fruges consumere natus : pendart, fourage de corbeaux, coquin, garnement, truant : vn den fall, vn lançc croug, tam an gorden, vn fallacr, bouèt an gibet, gaing an chaçc hag an biny (lire : briny) trenter, fall, coquin. ●(1647) Am.ms 554. Cleo à lourin cos he seurt gaign crozus, tr. «Écoute le vieux vaurien, une charogne grondeuse de sa sorte.» ●649. Ar coz gaign raignet ne vevo quet pell.
(2) Mab ar c'hagn, mab gagn : fils de putain.
●(1850) JAC 27. strángouillomp diouc'h-tu an tam mab-cagn flatter. ●(1868) KTB.ms 14 p 4. Well 'vije ganen beza kollet daou c'hant skoed, mab ar c'hagn ! ●(1876) TDE.BF 313b. Map-kagn, fils de prostituée. C'est une injure qui ne s'emploie qu'en manière d'interpellation : Ke diouz-in, map-kagn ! Va-t-en, fils de prostituée !
●(1909) BOBL 30 janvier 214/2e. Ro peoc'h, mabkagn diot. ●(1943) SAV 29/30. Piou'ta, mab ar c'hagn, en deus poaniet ar bugel-mañ gant eur gomz
(3) Paotr gagn =
●(1941) FHAB Gwengolo/Here 90. (Tregon ha tro-dro) paotr gagn ! = Kunujenn evel : paotr ar groug !
(4) Tamm ar c'hagn =
●(1850) JAC 70. Ro peoc'h din, tam ar c'haign, pe me doro da benn.
III.
A. [terme qui renforce les adv. interrog.]
(1) Petra ar c'hagn ? : que diable ?
●(1960) BLBR 124/18. o klask gouzoud petra 'r hagn edo ar paourkêz dén o vond d'ober.
(2) Pelec'h ar c'hagn ? : où diable ?
●(1982) MABL I 61. (Lesneven) P'lec'h ar chagn e' paseet an dud ?
B. Gagn ebet : rien du tout.
●(1984) HYZH 154-155/35. ne poa na telefon na gagn ebet.
IV. Interj.
(1) Charogne !
●(1950) KBSA 183. «Gagn !» eme Ber. «Kollet oun ! Diwall ar gwilhaoued-mañ ne c'hellin biken !»
(2) Loc. interj. Gagnig an ognon =
●(1910) MAKE 42. N'eus forz, n'ho pezit ket aoun, gagnig an ognoun !
V.
(1) Treut evel ar c'hagn, evel gagnoù : très maigre.
●(1869) HTC 32 (L) Gabriel. Morvan. seiz bioc'h all hag a ioa treut evel gagnou.
●(1910) MAKE 110 E. Crocq. Ar marc'hadour kezeg treut-gagn. ●(1911) RIBR 80 (L) K. ar Prat. Ar gazeg treut gagn, evel just, e devoe, hi ive tri ebeul doareet mat. ●(1923) FHAB Ebrel 142 (L) L. ar Bunel. mont da drôia gant e varc'h treut-gagn. ●(1973) SKVT ii 134 (Ki) Y. Drezen. Ha te, an askell-groc'hen, treut 'giz ar c'hagn.
(2) Bezañ pizh evel gagn : être très pingre.
●(1932) FHAB Genver 34 H. Caouissin. Pinvidik mor e oa ha piz-gagn.
(3) Bezañ kozh evel gagn : être très vieux.
●(1949) KROB 13/5 (L) Y. J. Seité. En eur gonta kaoziou hag en eur zistaga fentigellou koz-gagn evel ar bed.