prép. & conj.
I. Prép.
A.
(1) Comme.
●(1499) Ca 80a. Euel. g. sicomme. ●(1557) B I 736. euel un mastin, tr. «comme un chien.» ●(1575) M 1505. euel Lestr dre'n mor, tr. «comme le navire par la mer.»
●(1860) BAL 169. evel ur procession.
●(1901) GKLA 2. evelt ho tadou.
(2) [après un équatif] Que.
●(1650) Nlou 62. Ne guelat nep amser, / A scler quen bras steren, / Euel a diouz an ploue, tr. «On ne vit en aucun temps / Clairement une aussi grand étoile / comme au-dessus du canton.»
●(1877) BSA 78. eun dour ken neat ha ken sclear evel ar strink.
(3) Evel ha : comme.
●(1530) Pm 136. Vnuan ha leal eual ha quent, tr. «Égaux et loyaux comme avant.»
B.
(1) Nag evel/èl : combien même.
●(1884) MCJ 203. Ha memb nag èl n'hou pehé nitra de larèt de Jésus, deit ér sort d'en ilis d'er visitein.
●(1900) BUSF 4. Nag èl en ha kuélehemb é hobér burhudeu, ne gredehemb ket hoah d'ha santeleah !
(2) Evel just ha rezon : comme il se doit, comme de bien entendu.
●(18--) PEN 91/293. An eb a us a kle choas evel just a reson.
●(1903) ADBr xviii 347. groet ganthi sin ar groaz, vel just ha rêzon. ●(1904) SKRS I 13. evel just ha rezon, e oue mall ganthan goulen he Bater ouz ar bugel divemor.
(3) Evel giz ha kustum : comme d’habitude.
●(1935) BREI 401/2b. Dimerc'her 'ta, evel giz ha kustum.
II. Conj.
A. [avec le v. «avoir»] Comme.
●(1889) SFA 143. da ziazeza hoc'h Urz evel oc'h euz great. ●215. evel em eus lavaret d'eoc'h a ziaraog. ●256. Evel em euz her lavaret d'eoc'h dija.
B. Loc. conj.
(1) Evel ma : comme.
●(14--) Jer.ms 26. Evel maz guerzat Doe / Dyvoe hon guyr croeur / Am desseu a pleuyn / Evyt tregont dyner, tr. «Comme on vendit Dieu, certes notre vrai créateur, / je le garantie, pour trente deniers.» ●(1575) M 1201. Euel maz eu madou, hac offyçou gnouet, tr. «Tels sont les biens et les offices en vue.» ●(1576) Gk I 254. Euel maz ra an paganet. ●(1576) Cath 4. euel maz eo patent en he legent, tr. «comme c'est évident dans la légende.» ●(1612) Cnf 13b. euel maz gra cals so à pœnitantet.
●(c.1660-1670) VEach 17. Ar Roué memes à impligeas é daou dourn Royal euit remui ar mein diuar ar cauarnse, pe en hini, euel mauoé digoret é guelsont vr scleryen bras, dré moyen vr lamp ardant allumet dirac ar Relegou sacrsé, antrasé à crescas meürbet an eston ames an oll assistantet. ●(c.1680) NG 555. Eual ma te er houer.
●(1847) BDJ 52. E-leac'h ober fea warnhon, evel ma rea habars. ●(1889) SFA 229. en eur ober konfesionou mad, ha pinijennou evel ma z'eo dleet. ●251. evel ma n'oa ket treac'h dez-han. ●256. Evel m'en doa great Jesuz, epad m'edo var an douar.
(2) Evel ma : comme si.
●(1936) PRBD 41. Kurun a oa evel ma vije bet hol an Env o freuza. ●(1943) HERV 158. Merc’hed oc’h ober soubig a youc’he, evel ma vefe unan bennak o klask o gwalla, siouaz d’ezañ !
(3) Evel a : comme.
●(1612) Cnf 22a. Vsaff à sort eguit diuinaff gant paction manifest pé cuz ouz an Azrouant, eual à gra an Archanterien so pechet maruel.
●(1860) BAL 29. ober evel a zo lavaret. ●(1876) TDE.BF 432a. n'em beuz liard na diner evel a ouzoud. ●432b. Brema grav evel a giri. ●(1889) SFA 19. Kea, Fransez, rapar va zi : koueza a ra enn he boull, evel a velez. ●140. Araok breman, evel a ouzoc'h. ●215. Bet en d'oa, evel a leveror, e begement digant-han. ●256. karantez Doue a zeve he galoun, evel a lavar St Bonavantur.
●(1915) HBPR 128. lavaret d'ezho [al leanezed] en em reiza evel a lavare al lezennou.
(4) Evel pa : comme si.
●(1575) M 1141-1142. Neuse ez gnelher (lire : guelher) viff, euel pan vent scriffet, / Real en ho talou, ho holl euffrou gnouet, tr. «Alors on verra toutes vives, comme si elles étaient écrites, / Réellement sur leurs fronts, toutes leurs œuvres visibles.»
●(1659) SCger 28b. comme si i'y eusse esté, tr. «euel pa visen bet eno.» ●147a. euel pa, tr. «comme si.» ●(1727) IN II (avis) vi. evel pa em bise da gombati ouz ur vole dud.
●(1866) FHB 57/40b. evel pa vije egaret. ●(1876) TDE.BF 580a. Soñch am euz evel pa ve deac'h e ve, tr. «je m'en souviens comme si c'était hier.» ●(1878) EKG II 46. evel p'am biche great teir leo dioc'htu d'an daou-lamm. ●(1889) SFA 216. evel pa vije drouk enn-han. ●217. evel pa ne viche en em gavet netra.
●(1905) IVLD 13. Ann hano-ze, dre eno, a zo evel pa lavarfet ar richer, ar ganol pe ar ster dre ama. ●(1907) KORN [15]. Klevet a rear ar biniou hag ar vombard o c’hoari evel pa vefent pell kenan. ●(1907) KANngalon Gouere 447. An Iliz n’o barn ket evel pa vijent en ifern. ●(1974) BAHE 80/31b. Met evit gwir e oa stonket un tamm Dom Erwan hag e skarzhas e c’houg meur a wech evel pa vefe aet un dra bennak a-dreuz.
(5) Keit evel ma : tant que.
●(17--) TE 435. hac e vou continuét én Ilis quehæd èl ma padou.
(6) Kentizh evel ma : aussitôt que.
●(1849) LLB 377. Kenteh avel mé tei d'hou kuneheg glasat.
►[form. conju.]
S1 eveldon / evelon / evelin
●(1818) HJC 325. ac me Zad èl deign. ●(1838-1866) PRO.tj 178. Den na vouie evelt-hon c'hoari vas. ●(1889) SFA 226. eur pec'her paour evel d'om-me.
●(1900) BUSF 5. gober èl eign. ●(1906) HIVL 165. èl oh hag èl on. ●(1909) NOAR 26. Ar re goz eveldoun ne reont nemet eur c'housk. ●(1914) MABR 52. kerklous èldein.
S2 eveldout / eveldous
●(1861) BSJ 153. câr ha nessan avel d'ous ha ç'unan. ●(1867) FHB 148/352b. ne ket eur preonvic eveldot-tre, sur. ●(1876) TIM 324. un dén èl ous.
●(1908) NIKO 143. Ur hrechén mat él ous. ●(1912) BOEG 34. Élousté ranjennet. ●(1913) AVIE 186. ha te nésan èl ous has unan. ●(1926) FHAB Gwengolo 359. eun ampouailh flaerius eveldout.
S3m eveltañ
●(1914) FHAB Eost 232. Stourmomp garo eveltan, holl a unan. ●(1939) MGGD 7. eun nebeut lanked all eveltañ.
S3f evelti
●(1868) KMM 266. nemet pa denner da ober diouti ac evelti.
●(1902) PIGO I 181. ar re-all a hastaz ober evelti.
P1 eveldomp
●(1911) BUAZperrot 279. aounik rak ar maro eveldomp.
P2 eveldoc'h / eveloc'h
●(1906) HIVL 165. èl oh hag èl on.
►[form. comb.]
S1 evel din
●(1878) EKG II 35. da dud eveldi-me.
S2 evel dit
●(1906) MSTR 7. Evel d'id-de, noz-deiz, me a meuz eun huvre. ●(1909) KTLR 164. eur c'hornandon bihan evel d'id-te. ●(1914) MABR 16. Me garehé, èldid, ma vihé distroeit. ●66. Mé èldit...
S3m evel dezhañ
●(1879) BAN 97. Biscoaz, emezho, ne oe guelet eur belec evel dezhan.
S3f evel dezhi
●(1904) BMSB 69. A zinac'h eveldei henor.