v.
I. V. tr. d.
(1) Noircir.
●(1499) Ca 73a. Duaff. g. noirdir. ●(c.1500) Cb 73b. ga. ennoircir / ou desnoircir. b. duaff pe dizuaff.
●(1659) SCger 83b. noircir, tr. «dua.» ●145b. dua, tr. «noircir.» ●(1732) GReg 152b. Charbonner, noircir avec du charbon, tr. «Dua gand glaoü.» ●(1744) L'Arm 253b. Noircir, tr. «Dùein.»
●(1838) OVD 171. rac ma tûant er réputation. ●174. ind e zû er réputation. ●(1846) DGG 462. dont a ra ar goal deaud a ben da zua o brud-vâd. ●(1856) GRD 136. En hoarieu dorn étré pautrèd ha merhèd e zou èl scodeu tan péré e losq a p'en dint allumet, e zû hag e gouci a pe n'en dès chet a dan én-hai.
●(1909) BROU 231. (Eusa) Noircir, tr. «Dúa.» ●(1911) BUAZperrot 780. al labour a skuiz an izili, a dorr ar c'horf hag a zu an daouarn.
(2) Duañ paper : écrire.
●(1906) BOBL 09 juin 90/1b. Kaër zo bet dua paper.
B. sens fig.
(1) Calomnier.
●(1732) GReg 131a. Calomnier, tr. «dua ur re-bennac.» ●281a. Detracter, noircir, perdre l'honneur de quelqu'un par ses medisances, tr. «Dua ur re. Van[netois] dueiñ. voyez calomnier, diffamer.» ●(1790) Ismar 138. En ivius e daul é velim ar guément hanni (…). Ean e assai ou duein.
●(1860) BAL 212. ar plac'h disprized a dued gant an teodou fall.
●(1920) AMJV 48. tud aviuz hag a zuas ar Vam Jahouvey. ●(1922) KAAG 41. nemet o tua hag o tispenn ho nesa. ●(1925) BUAZmadeg 288. e klaskaz he zua, en eur damall anezan e gaou.
(2) Duiñ anezhi : vivre pauvrement.
●(1924) ARVG Here 228. n’houlle ket chom gant e gerent dimeet ; d’ober petra ? da dui ’nei ?... ●(1977) TBP II 145. Ma’m-bije gouezet, e oan chomet er-mêz euz ar vro, ne oan ket deut amañ da zua anezi, tr. « si j’avais su, je serais resté hors du pays (à l’étranger), je ne serais pas venu ici la noircir (vivre dans la misère, végéter) ».
II. V. intr.
(1) (agriculture) Noircir.
●(1849) LLB 495. Ne huélou ket é foen é tûein ér parkeu.
(2) (météorologie) S’assombrir.
●(1958) BLBR 108/5. Dua ’ra an amzer hag an avel zo en traoñ.
III.
(1) Duiñ/duañ gant an naon : dépérir de faim.
●(1767) ISpour 389. quiviniein, duein guet en nanne. ●(1790) MG 54 (G) I. Marion. ean e lausquai Lazar de zuein guet nan é toull é zor. ●(17--) TE 399. duein e rai guet en nan.
●(1857) GUG 55. Gronnet a billoteu, é tûein guet en nan. ●(1860) BAL 75. Ac e rancfe un den dua gant an naoun. ●(1869) HTC 148 (L) Gabriel Morvan. Carget en deuz a vadou ar re a ioa o tua gant an naoun, hag ar re o devoa danvez eleiz en deuz lakeat var ar zeac'h. ●(1894) BUZmornik 456. ar re a ioa o tua gant ann naoun.
●(1909) BROU 231. (Eusa) Dua gant an naoun. ●(1915) MMDE 168-169 (L) Y.-V. Madec. Karget en deus a vadou ar re a ioa o tua gant an naon, hag ar re o doa kals a zanvez en deus lakeat var an noaz. ●(1915) KANNlandunvez 42/319. rak anez ne vo ket a vara er bloaz a zeu hag e ranko kalz tud dua gant an naoun. ●(1925) BUAZmadeg 419 (L) Y.-M. Madec. Karget en deuz a vadou ar re a oa o tua gant an naoun.
(2) Duiñ gant ar vizer : vivre extrêmement pauvre.
●(1962) BRUD 16/7 (T) E. ar Barzhig. Me a zo c'hoarvezet memez tra ganin pa oan yaouank hag abaoe emaoñ o tui gand ar vizer e-mesk diaoulou dichadennet. ●(1970) BHAF 103 (T) E. ar Barzhig. Ha peb hini a soñje dezañ e oa e gamarad hoaz o tui gand ar vizer en e «stalag».