doare

m., adv., prép. & conj. –où

I. M.

A.

(1) Façon, manière.

●(1868) FHB 198/335a. gwerzet hag az-gwerzet enn eunn doare ken didruez.

●(1907) PERS 264. an doare da veva eaz. ●266. ha kerkent, gant eun doare dichipot. ●(1909) FHAB Genver 4. discuez d'an holl en eun doare sklaer. ●(1911) BUAZperrot 183. e meur a zoare. ●(1929) SVBV 26. Sed aze eun doare amc'hiz d'en em benta !

(2) Aspect.

●(1530) Pm 14. Ha me a moae sclaer oz doare, tr. «Et moi, j'avais clairement votre nature.»

●(1866) FHB 64/96a. ez eus doare vad e pep leac'h evit an edou.

●(1903) MBJJ 313. eun doare spoueek vel da vein kailhas meneio Kerne. ●(1908) PIGO II 176. Hag e save e zellou 'tresek ar stered da studian dre o doare hag o c'herzed ped-eur ec'h halle bean. ●(1909) MMEK 151. oc'h endram ed heb na ve doare glao. ●(1924) ARVG Eost 175. lakat da advevan doare koz hon c'hêriou. ●(1931) KANNgwital 337/3. en doa doare eur paotr yac'h ha krenv. ●(1935) BREI 406/2a. doare an amzer.

(3) Nouvelle.

●(1530) J p. 123b. Ma emeux vn bech am nech cals / Affaut gouzout clouar e doare, tr. «je tombe sous le poids du chagrin, faute de bien connaître son sort.» ●(1580) G 169. Comset dyf pep rout hep dout quet ho doare, tr. «Parlez-moi de toute façon, sans doute, de votre sort.»

●(c.1680) NG 293-294. Hac e hom dait aman, / De cleuet er doueré. ●(17--) TE 59. Jogeb (…) e oulènnas douairé ou zad.

●(1856) VNA 95. Demandez-lui des nouvelles de mon oncle, tr. «Goulennet guet-hi en doairé a me yondr.» ●(1896) HIS 88. aveit kas en doéré d'er roué Hérod.

●(1902) PIGO I 5. tud hag a blij d'e, 'vel ma ouveet, klevet an doareo. ●(1913) AVIE 61. hennont um lakas de bredeg ha de vannein en doéré.

(4) État.

●(1878) EKG II 302. Truezuz oa, evel a velit, doare an tiad tud-se.

●(1911) BUAZperrot 84. An drugarez, eo ar garantez e kenver an dud a zo truezuz o doare. ●(1915) HBPR 133. ar seurezed oa ankenius ho doare.

(5) Aîtres.

●(18--) CST 65. trec'het gant e imor, e lammas er porz, rak gouzout a rae an doareou.

●(1923) ADML 131. ar vortoloded muia boazet diouz doareou ar raz.

(6) Un doare : une espèce de, une sorte de.

●(1867) FHB 135/246b. great gant eun doare ozil. ●(1869) FHB 236/215b. eun doare eol pe balzam hag a scuille eur c'hoez dilicat. ●(1874) FHB 507/290b. e santen eun doare boudinel em scouarn deou.

●(1964) ABRO 50. Dre un doare tuellenn em beze dour pa blije ganin.

(7) Un doare : environ.

●(1902) PIGO I 4. 'Benn o devoa graet eun doare diou leo, e klevjont eur c'hloc'h o son.

(8) Ce qui concerne qqn.

●(17--) ST 176. Evit klevet gant-hi he chanz hag he doare, tr. «pour apprendre d'elle sa position et ce qui la concerne.»

●(1910) MAKE 32. ar randonenned-ze a ve klevet dalc'h-mad o konta doareou an nesa.

(9) Trace.

●(1911) BUAZperrot 149. diouz an abardaëz, kaër a oa e c'hortoz, ne oue gwelet doare ebet d'ezan. ●159. hag abaoue ne oue gwelet doare ebet d'ezan ken.

(10) (religion) Espèces.

●(1900) MSJO 184. dindan doareou ar bara hag ar guin. ●(1911) BUAZperrot 143. e kommunias dindan doareou ar bara hag ar gwin. ●157. Ar vugale, evelato, ne vezent kommuniet nemed dindan doareou ar gwin.

(11) Usages.

●(17--) ST 10. Anaoudeghez hoc'h euz ouz doareou ann ti, tr. «vous connaissez les usages de la maison.»

B.

(1) Gouzout doare eus ub. : connaître qqn.

●(1925) FHAB Mae 176. Me a oar doare eus unan bennak, eme eur zoudard, hag a dle beza tost-kar d'ar portezer-man...

(2) Gouzout doare ub. : avoir des nouvelles de qqn.

●(1914) MABR 7. Hag hañni, ér barréz, ne houér ket é zoéré.

(3) Na c'houzout doare : ne pas savoir du tout.

●(1659) SCger 145b. neoûndoare, tr. «ie ne sçay.»

●(c.1825-1830) AJC 4474. eb ma houfegomb doaré. ●(1857) CBF 41. N'ouzoun doare, tr. «Je n'en sais rien.» ●(1878) EKG II 136. n'oun doare peleac'h. ●(18--) CST 1. Nemet n'ouzon doare hag hon doueed a ziskuilho d'eoc'h an amzer da zont.

(4) En em lakaat e doare : se préparer.

●(1877) EKG I 42. en em lakejont e doare da zistrei da Lamball. ●48. ec'h en em lakejont e doare da ober d'ezho bep a vez.

(5) Sevel doare da : commencer à prendre forme.

●(1872) ROU 85b. Il commence à prendre forme, tr. «sevel a ra doare deza.»

(6) Bezañ ouzh, diouzh doare ub. : convenir, plaire à qqn, être du goût de qqn.

●(1874) FHB 497/211a. ho deuz bet abeget hueloc'h huel eul labour n'oa ket dioc'h ho doare.

●(1909) FHAB C'hwevrer 36. Tro-var-dro, er c'harter, n'eus netra eus hon doare. ●(1909) FHAB Meurzh 76. Ma kavan eun daouvloazaden dioc'h va doare. ●(1909) KTLR 6. Ah ! foutre ! eme an troc'her baro, setu aze hag a zo deuz va doare. ●(1911) BUAZperrot 316. darn all ha ne gavent ket Urban diouz o giz, o devoa hanvet eun all muioc'h diouz o doare. ●359. Al labouriou distera (…) eo ar re a ioa ar muia diouz e zoare. ●397. an dra-ze avat n'oa ket re eus he doare.

(7) Bezañ e doare (d'ober udb.) : être en état (de faire qqc.).

●(1877) EKG I 289. hen a n'edo ket e doare da ober drouk da zen. ●(1878) EKG II 20. beza e doare, enn derveziou kenta, da zont ganeomp da skei adarre var soudarded Canclaux.

(8) Bezañ e doare da : être à même de.

●(1878) EKG II 67. Emaoc'h e doare da c'houzout.

(9) Bezañ e doare da : être prêt à.

●(1889) SFA 149. Red eo deoc'h ive-ta chomm dre aman evit beza e doare da respount da gement hini a gomzo enn hoc'h enep.

(10) Doare zo : il semble que oui.

●(1907) KANngalon Genver 304. Daoust ha diskleriet e doa dezhan pebez tinzor eo ar glander ? Doare 'zo.

(11) Kaout doare da : avoir l'air de.

●(1870) FHB 274/101b. Doare e doa da veza poaniet braz.

●(1911) BUAZperrot 577. n'oa ket ken diboblet ar vro ha m'he devoa doare da veza. ●(1928) LEAN 89. an edenn he deus doare da vervel en douar araok sevel da rei korzenn ha pennou-ed.

(12) En un doare pe zoare : d'une façon ou d'une autre.

●(1911) BUAZperrot 159. red eo kaout poan en eun doare pe zoare. ●(1929) FHAB Genver 31. Neuze ar mestr a zifennas dindan boan a varo rei dezi na boued na netra all a gement a rofe didor dezi en eun doare pe zoare.

(13) Bezañ ebat e zoare : avoir la vie facile, belle.

●(1904) KANngalon Du 260. Ebat eo brema doare an haillonned. ●(1928) FHAB Mezheven 225. Ma karfes mont da archer, da zouanier, war an hent-houarn, e vefe ebatoc'h va doare neuze.

(14) Bezañ brav e zoare : avoir la vie facile, belle.

●(1911) BUAZperrot 122. unan (…) a oa brao e zoare pa oa er bed, a ioa pinvidik bras e dud.

(15) Bout hirvout e zoare =

●(c.1680) NG 149-151. Quement a vezo en deueh-sé / Ar er bet-man ou touen buhe, / A vezo hiurout hou doeré. ●173-174. Grouagé brazés en deueh-sé / A vezou hiruout hou doueré.

II. Loc. adv.

(1) Evit doare : à ce qu'il semble.

●(1868) KMM 167. Eno eta, evit doare, e c'hortozas e Mab. ●(1876) TDE.BF 165a. Evit doare, tr. «en apparence, sans doute.» ●(1878) EKG II 27. Evit doare en deuz klevet ar c'houez ac'hanoun... ●(1883) MIL 212. Nomenoe, evit doare, a expres mad, n'en devoa ket kasset ar gont.

●(1908) FHAB Ebrel 110. evit doare d'ar mare-ze al lann a deue mad el leac'h-se. ●(1912) FHAB C'hwevrer 37. kuzet anat int, evid doare, ha ken mat zoken ma ne vezint ket anavezet morse. ●(1927) TSPY 36. Hag ouspenn, evit doare, ec'h eus eur gwall voësoun. ●(1929) FHAB Février 1924 - texte parfois différent)">LAPK 68. Da vreur Job eo a zoug ar groaz evitoare ?

(2) Hervez (an) doare : à ce qu'il semble.

●(1910) MAKE 33. Hervez an doare, diouskouarn Perig al Lakez, ma yontr koz, a oa re hir. ●(1955) STBJ 25. Poblañs parrez Pleiben hag an tolead tro-war-dro a zo, hervez doare, eur ouenn-dud digemmesk. ●52. Hervez doare n'eo ket anavezet e lec'h-all.

(3) E pep doare : en toute circonstance.

●(1866) FHB 70/140b. En em aketi a reaz e pep doare evit hon diboania. ●(1869) SAG 4. hag a veler o vafoui en pep doare kement hini a guendalc'h da veza ?

(4) Diouzh an doare : à ce qu'on dit, à ce qu'il paraît, à ce qu'il semble.

●(1902) KANNgwital 1/3. sant Paol-Aurelian (...) sant Arzel eo, dioc'h an doare, ann ebestel kenta. ●(1906) KANngalon Eost 181. n'o deuz ket kavet diez, diouz an doare, ober an traou-ze oll.

(5) A-wir-doare =

●(1867) FHB 120/126b. Evel eun den tropik, / Gant ar zec'hed hen dare, / Sul ma c'hev a vir doare / Bravoc'h vez he itik.

(6) E doare : de la manière qu'il faut, comme il faut.

●(1857) CBF 25. Ne vezo ket dizoare d'ez-hi va gwelet mar bez great va dillad e doare, tr. «Elle pourra en être flattée si mon habillement est fait comme il faut.» ●(1876) TDE.BF 165a. E doare, tr. «convenablement.»

●(1919) LZBl Genver 13. O veza m'eo ho douarou izel hag aliez bouillennek, ne c'hellont ket ho difraosta evit labourou e doare.

(7) En doare-se : de cette façon.

●(1900) MSJO 210. hag en doare-ze eo eat beteg ar sperejou eürus-se. ●211. Mes perag eta e rank Jesus kuzat en doare-ze (…) ? ●(1914) KANNgwital 135/380. Eur bugel savet en doare-ze, ne vezo nemet eur foraner, eur fouet-boutik.

(8) E nep doare : d'aucune façon.

●(1911) BUAZperrot 85. ne c'helle e neb doare dont a benn eus an eskob santel.

(9) E doare ebet : en aucune façon.

●(1911) BUAZperrot 279. ne c'helle ket e anaout, e doare ebed.

(10) E doare pe zoare : d'une manière ou d'une autre.

●(1926) FHAB Mae 183. Doue ho kwall dapo e doare pe zoare.

(11) E doare pe zoare : d’une manière ou d’une autre.

●(1947) YBBK 333. An araogenn, evel m’hel lavar an anv, a zo ur ger hag a vez lakaet dirak ur ger all : anv-kadarn, anv-verb, anv-gwan pe adverb evit e liammañ e doare pe zoare ouzh ur ger all a zeu a-raok.

III. Loc. prép.

(1) E-doare : comme.

●(1847) MDM 54. edoare an heaul, a zioud pep parrez. ● 354. edoare evit sini kloc'h-noz er c'heriou. ●(1868) KMM 224-225. e doare ul loen treud ac coz. ●(1869) SAG 4. evit ober eur brezel a-ziaoul, edoare guechall, d'an ano a gristen. ●82. e leac'h enem vaga, edoare ar guenan, euz a fleuraziou. ●295. beza dientent edoare eun azenn.

●(1906) KPSA 26. e doare ar bugel a zo en e gavel. ●29. kropet e-doare an aered epad ar goanv. ●32. Drouklivet eo e doare eur follen baper.

(2) En doare da : de manière, de façon, de sorte à.

●(1870) FHB 291/238a. e doare da rei eost a rodel.

●(1964) BAHE 38/64. en doare da zistroñsañ al lamm.

VI. Loc. conj.

(1) E(n) doare pa : comme si.

●(1860) BAL 82. S. Augustin a gomz euz ar Baradoz, edoare pa ve evel ouz ar bed-ma. ●(1869) SAG 206. Kerkent ar veren ampouezounet a ia a dammou en ear, edoare pa vije bet grillet gant eun taol-morzol. ●(1880) SAB 244. ac e comzent, darn anezo, e doare pa vizent o clasc ober amezegez gant bro an Elez. ●254-255. o comz dezo divarben ar baradoz e doare pa vize bet evel ouz baradoz Adam ac Eva araug o fec'hed.

(2) E(n) doare ma : comme.

●(1880) SAB 2. en doare m'eo gobaried. ●17. arnodi beva e doare ma rer er baradoz.

●(1906) KPSA 52. en doare ma wer ar goulm he fichouned. ●(1910) MAKE 25. n'ez a klok an traou e tiez a zo, etre priejou a zo, nemet pa dro ar bed en doare ma fell d'ezo. ●(1925) FHAB Mae 162. trouc'ha anezo e doare ma n'o do ket a grog ken. ●(1932) FHAB Mezheven 237. graet em eus en doare m'oa merket, ha n'oun ket en em gavet !

(3) En (un) hevelep doare ma : de telle façon que.

●(1874) FHB 487/129a. da lavaret eo eun treust a lakeant a istribil pe a zibrad, en hevelep doare ma c'hellet he vransellat.

●(1903) MBJJ 130. eur men hir kompouezet en hevelep doare ma na gouezo na war eun tu na war egile. ●(1907) FHAB Genver/C'hwevrer 16-17. an Iliz e devezo chenchet penn ouz penn d'he stad, d'he giz koz, ha reizet he buez, en hevelep doare ma c'hello keida ha korda gant al lezennou nevez. ●(1922) FHAB Ebrel 114. en eun henvelep doare ma nije en avel o bleo dispafalet. ●(1923) ADML 114. en evelep doare ma kreded em a dibrad etre ar mor hag an nenv.