v.
I. V. intr.
A.
(1) Rire.
●(1499) Ca 113b. Huerzin. g. rire. ●(c.1500) Cb 31b. agelaster / stri est ille qui nunquam ridet. b. nep na hoarz bizuiquen. ●(1612) Cnf.epist 31. hoant da hoarzin. ●(1621) Mc 28. Lauaret comsaou disonest en vn chuerzin.
●(1659) SCger 105b. rire, tr. «c'hoarsin p. c'hoarset.» ●154b. hoarsin, tr. «rire.»
●(1803) MQG 10. C'hoarzit eta ho coalc'h ac'hann da zeiz ar varn. ●(1838) CGK 4. C'hoarzin gant caon en e galon. ●(1856) VNA 121. Tu me ferais presque rire, tr. «T'em laquehé quasi de hoarhein.» ●(1867) MGK 8. C'hoarzin-ouela a ra gant teneridigez. ●(1877) EKG I 219. Hag ar zoudardet a-bez da c'hoarzin a-unan gand ho c'habiten. ●(1888) REC 9/247. c’hoarzek a ra, tr. « il rit » (…) à Saint-Mayeux, etc.
●(1907) PERS 113. ar re a zans hag a c'hoarz. ●(1939) RIBA 72. en ur hoarhet a galon diar amoédigeh er groagé.
►[empl. comme subst.)]
●(1575) M 218. Na huerzin, na hoary, na deduy á priet, tr. «Ni de rire, ni de jeu, ni de plaisir conjugal.»
(2) C'hoarzhin ouzh ub. : sourire amicalement à qqn.
●(1877) EKG I 77. herrio e c'hoarz ouzomp, evel pa vichemp deuet da veza mignouned a galon.
(3) C'hoarzhin war chouk ub. : rire de qqn.
●(1902) PIGO I 7. gant aoun na jachfe c'hoaz e vignon an dud da c'hoarzin war e chouk.
(4) C'hoarzhin àr : rire de.
●(1861) BSJ 61. quement a dud é hoarhein ar vourdeu amoêd.
(5) C'hoarzhin a-strak, a-ziroll : rire aux éclats.
●(1909) KTLR 148. pa glef-jond, er meaz, c'hoarzin a ziroll. ●(1910) MAKE 44. Fistoulig a ziskordas da c'hoarzin a-strak.
(6) Daoudortañ, dibalediñ, dirollañ, diskordañ, distankañ, disvantañ, pezeliañ, sailhañ, sklokal da c'hoarzhin : éclater de rire.
●(1868) FHB 180/192a. an oll a zivantaz da c'hoarzin. ●(1872) ROU 82a. Eclater, de rire, tr. «diroll da c'hoarzin.»
●(1908) PIGO II 180. en eur sklokal da c'hoarzin. ●(1909) BROU 223. (Eusa) Dibalèdi da c'hoarzin, tr. «éclater de rire.» ●226. Diroll da c'hoarzin, tr. «éclater de rire.» ●(1909) KTLR 152. Lod a zirolle da c'hoarzin. ●(1910) MAKE 30. Kement-hini a oa en ti a zailhas da c'hoarzin e walc'h. ●(1914) LZBl Mae 422. Mez peadra zo da bezelia da c'hoarzin, en eur velet an oll draou a vev enno assamblez ha mesk-ha-mesk : goazed, merc'hed, bugale ; kicher, chas, gevr, denved, kezek, etc... ●(1924) ZAMA 13. pa glevas eur vouez fresk o tiskorda krenv da c'hoarzin en e gichen. ●(1954) VAZA 156. daoudortañ da c'hoarzhin. ●(1967) BRUD 26-27/ 17. hag a zisvantent da c'hoarzin. ●(1982) PBLS 622. (Sant-Servez-Kallag) distankañ da c'hoarzin, tr. «éclater de rire).»
(7) Tortañ o c'hoarzhin : être plié de rire.
●(1919) BUBR 8/205. lakaat eur bagad tud da dorta o c'hoarzin. ●(1935) KANNgwital 388/45. Torta a ra an holl o c'hoarzin.
(8) C'hoarzhin leizh e vegin : rire à plein poumons.
●(1900) KAKE 131. Ha ! ha ! eme Willou / Leiz e vegin / O c'hoarzin. ●(1901) FHAB Genver 206. Ag e c'hoarze leiz he vêgin.
(9) C'hoarzhin leizh e jave : rire à plein poumon.
●(1978) EMGI 125. hag eñ da c'hoarzhin e-leizh e javez.
(10) C'hoarzhin yud : rire sardoniquement.
●(1878) EKG II 151. Hag ar c'here a c'hoarze iud en eur zellet ouc'h ar c'habiten. ●324. an diaoul hen dilez en eur c'hoarzin iud.
●(1909) KTLR 190. Breiziz a gave diez hag ar c'hallaoued a c'hoarze iud. ●(1963) LLMM 99/275. Peogwir, eme El Lobo, en ur c’hoarzhin yud, eo krog ar c’henaouien-mañ d’en em zistrujañ an eil egile.
(11) Choarzhin ifern : rire d'une manière diabolique.
●(1938) FHAB Genver 4. C'hoarzin ifern a reas eta ar re-man.
(12) C'hoarzhin treut : rire d'un rire pincé.
●(1872) DJL 24. neur c'hoarzin treut.
(13) C'hoarzhin kalonek, a-greiz-kalon : rire de bon cœur.
●(1857) HTB 38. Ar gorrandoned a c'hoarze a greiz ho c'halon ouzh hen klevet o komz a hevelep treou. ●(1878) EKG II 312. C'hoarzin a rea kalounek gand an nep a gounte d'ezhan a-du eur marvaill brao.
(14) C'hoarzhin a-vegad : rire à gorge déployée.
●(1937) DIHU 310/254. Hag er ré dichonj, é sellet dohtè, e hoarh a végad.
(15) Kaout un taol c'hoarzhin diwar-goust ub. : se divertir au dépens de
●(1949) KROB 12/4. Ar re-mañ a c'hoanteas, eun devez, kaout eun taol c'hoarzin diwar goust Loeiz-Vari.
(16) C'hoarzhin war =
●(1911) BUAZperrot 433. evit c'hoarzin var he nec'hamant.
(17) C'hoarzhin gant ub. : rire de qqn, se moquer de qqn.
●(1854) PSA I 25. ind e hrei bourd, ind e hoarhou guet-hou.
●(1908) PIGO II 41. Ne c'hoarzfet ket ganin, ma zud vat, pa larin d'ac'h e kouskis nebeut an nosvez-ze.
B. (en plt de qqc.) C'hoarzhin ouzh ub. : faire envie à qqn.
●(1868) KTB.ms 15 p 269. Ann arc'hant a c'hoarz ouziñ.
II. V. tr. d.
(1) C'hoarzhin da ub. : se moquer de qqn.
●(1889) SFA 51-52. E meur a leac'h ar bobl a c'hoarze dez-ho.
(2) C'hoarzhin goap (da ub.) : se moquer en riant, faire la risée (de qqn).
●(1878) EKG II 310. edo an oll o c'hoarzin goap da Nonnik an Deun. ●(1889) SFA 58. da c'hoarzin goap d'ar Zant. ●(18--) SAQ I 175. hag a deu da c'hoarzin goap, pa gozeer d'ezhan deuz a varadoz pe ifern.
●(1900) MSJO 201. beza c’hoarzet goab avoalc’h d’he ziskibien. ●(1908) KMAF 72. goular e kavan gwelet ar re-all o tont da c’hoarzin gwap d’in d’am zi. ●(1909) HBAL 5. ken aliez guech ma teuont d’ho kwelet, ne reont nemet ho rouza, ha kerkent a ma vez ho zreid er meaz, e tirollont da c’hoarzin goap... ●(1910) FHAB Genver 28. Ia, Enebourien Doue a ra van da c’hoarzin goap. ●(1924) ZAMA 14. Hag int ac’hano, o c’hoarzin goap leun o begou. ●(1943) HERV 158. Trei a reas he fenn hag e welas kamaladed ha kamaladezed Anton o sellout outi, evel en eur c’hoarzin goap.
III.
(1) C'hoarzhin melen : ne pas avoir envie de rire (rire jaune).
●(1870) MBR 98 (L) A. Troude. Egile a-vad a c'hoarze melen hag en doa nec'h. ●(1872) ROU 101. Rire, forcément, du bout des dents, tr. «c'hoarzin melen.» ●(1889) ISV 315-316 (L) G. Morvan. Guelet a rit e croge du, hag a dra zur, ar Zaozon hag an Hollanted a dlie c'hoarzin melen pa velent lestrik Ian Bart. ●339. Hogen an dud a lez a c'hoarze melen, rag oll o doa debron eun tu bennag.
(2) C'hoarzhin gwenn : faire semblant de rire.
●(1732) GReg 823b. Rire du bout des dents, faire semblant de rire lors qu'on ne rit pas, tr. G. Rostrenenn «c'hoarzin guëñ.»
(3) C'hoarzhin gwenn evel bleud flour : rire jaune.
●(1732) GReg 823b. Il rit jaune comme farine, tr. G. Rostrenenn «(phrase proverbiale. guënn e c'hoarz, evel bleud flour.»
●(1878) SVE 609. C'hoarzin gwenn evel bleud flour, tr. L.-F. Salvet «Rire blanc comme fleur de farine. (Rire jaune.)»
(4) C'hoarzhin glas : rire sans en avoir envie (rire jaune).
●(1936) TKAL I 37 (Ki) J. Riou. Sell, me, va-unan, me a c'hourc'hemenno war ar soudarded, hag a-barz pell amañ, e vezo gwelet al loen fall o c'hoarzin glas ha tenna hir e deod. ●(1978) PBPP 2.1/214 (T-Plougouskant). C'hoarzhin glas, tr. J. le Du «rire jaune.»
(5) C'hoarzhin plat : rire jaune.
●(1912) RVUm 317 (Gu). Hoarhein plat, tr. P. ar Gov «Rire plat : Fr. rire jaune.»
(6) Ken ma c'hoarzh an diaoul ouzh an treid // Ken ma c'hoarzh e dreid ouzh ub. : très rapide(ment).
●(1943) SAV 29/14 (T) *Jarl Priel. Hag heñ er-maez ken na c'hoarze an diaoul ouz e dreid !... ●(1957) AMAH 102 (T) *Jarl Priel. Mont kuit gant e holl genlabourerien, hep an disterañ dale ha buan, ken ma c'hoarzhje e dreid outañ.
(7) C'hoarzhin dindan e vourrou : voir mourroù.
(8) C'hoarzhin e dreid ouzh ub. : voir treid.
(9) C'hoarzhin evel roñseed : voir roñseed.
(10) c'hoarzhin ouzh an avel : voir avel.
(11) C’hoarzhin a ra he c’hleñved outi : voir kleñved.
(12) Choarzhin edan e fri : voir fri.