m./f. –où
I.
A.
(1) Envie, désir.
●(1499) Ca 5b. affection. g. idem. l. affectio. onis. Jtem vide in hoant. ●1226. De disquar en carez, pemdez ho deuez hoant, tr. «Il ont envie de la faire tomber en faute, chaque jour.» ●(1580) G 553. Me bevo lem em hoant, tr. «Je vivrai gaillardement à mon gré.»
●(c.1680) NG 813. ma e hes houant. ●(1732) GReg 356b. Envie, desir, tr. «C’hoand. p. c’hoanchou.»
●(1867) MGK 18. hag anez m’oa edro, / Anez ma e doa c’hoant mont da welet ar vro. ●(1893) DES 9. Sonnen en hoant, tr. « Sone du désir ».
●(1905) IVLD 176. o devez c’hoant rei eun dra benag. ●(1907) KANngalon Mae 407. ar c’hoant birvidik en deuz. ●(1911) BUAZperrot 407. Var c’hoant ar pab, ez eas d’ar Spagn.
(2) C’hoant da + n. verb. : envie, désir.
●(1575) M 686. Na mar biot coutant, dre hoant da assantaff, tr. «Et si tu fus content de consentir, par désir.» ●(1612) Cnf.epist 31. hoant da hoarzin. ●(1621) Mc 92. an choant da ober drouc.
●(1774) AC 39. eur choant continuel da stotet, tr. «des envies fréquentes d’uriner.» ●(17--) BMa 521. Teribl emeus choant da bisset, tr. «J’ai une très forte envie de pisser.» ●1637. Choan bras a meus da voredin, tr. «J’ai forte envie de sommeiller.»
●(1872) GAM 14. C’hoant am euz da velet. ●(1877) EKG i 42. Eb gouzout petra rea, poulzet gand ar c’hoant, lakeat gant Doue e kaloun peb den, da bellaat diouc’h ar maro. ●(1877) BSA 160. c’hoant vras o peuz da velet santes Anna enoret !
●(1908) PIGO ii 8. eur barrad c’hoant a grogas ennan da vont en ti. ●(1963) LLMM 99/265. met c’hoant bras ivez dezho da gemer o zamm perzh el lazhadeg.
(3) Sevel c’hoant gant ub. : prendre l’envie.
●(1911) BUAZperrot 438. sevel a reas c’hoant gantan da veza roue. ●811. Sevel a reas c’hoant gantan da vont en Urz ar Jartreuzed.
(4) Birviñ gant ar c’hoant : brûler d’envie.
●(1903) MBJJ 3. birvi a ra gant ar c’hoant da deski e-unan eur bern treo.
(5) plais. Direvrañ gant ar c’hoant : brûler, crever d’envie.
●(1908) PIGO ii 23. Fanch an evoa c’hoant da vont da Bariz : dirêran a re gant ar c’hoant an evoa. ●(1965) BAHE 44/58. perak bezañ o tirevriañ gant ar c’hoant du d’hen degemerout bremañ ?
(6) Krennañ e c’hoant da ub. : faire passer l’envie à qqn.
●(1944) ATST 114. da grennañ dezhañ e c’hoant da drubuilhañ repoz ar gristenion.
(7) Bezañ poazh gant ar c’hoant : brûler d’envie de.
●(1955) LLMM 50/18. Poazh eo gant ar c’hoant dimeziñ.
(8) Seveniñ ouzh c’hoant ub. : satisfaire l’envie de qqn.
●(1889) SFA 134. Orlando a lavaraz e viche sevenet ouz he c’hoant.
(9) Magañ nemet ur c’hoant : n’avoir qu’une envie.
●(1986) MLLH 296. Ha ne vagom nemed eur c’hoant : mond dirag ar zeizved tarz, an hini kaleta. Ne heller ket dond da waz mod all, tr. (version française p. 303) « Et nous n’avons qu’un désir : affronter la neuvième vague, la plus dure. On ne saurait devenir un homme à moins. »
B.
(1) Appétit, désir.
●(1633) Nom 260b. Malacia, pica : l’appetit estrange des femmes enceintes : an chouant bras en deuez an graguez brases.
(2) Désir sexuel.
●(1580) G 687-689. Effaf dybryf ne lesyf quet, / dançzal, corol pañ veñ follet / Ha terryf hoaent an galantet, tr. «Boire, manger, je n’y manquerai pas, / Danser, baller, quand je serais affolée, / Et contenter le désir des galants.»
(3) (en plt des femelles d’animaux) Bezañ e c’hoant (leue, moc’h, etc.) : être en chaleur.
●(1879) ERNsup 149. On dit des animaux en chaleur : ’Mañ ar vuoc’h e c’hoañd lé, emañ ar wiz e c’hoañd moc’h ou moc’h bihañn ; ’mañ ar gazek ’c’hoant marc’h (moins souvent c’hoañt eubel), Trév[érec].
II. C’hoant + nom verbal.
A.
(1) C’hoant-debriñ : appétit. Voir c’hoant-debriñ.
(2) C'hoant-kousket : (avoir) sommeil.
●(1954) VAZA 171. Brav e oa an amzer hag o vezañ n’am boa ket c’hoant kousket e oan chomet war ar pont em c’hoazez war ur rollad tortisoù gant ul levr em dorn.
B. C’hoant monet.
●(1942) DHKN 69. Hoant en des bet Vonick monet d’en Oriant a vitin, ar é arben met n’hé des ket kredet, get eun ag en teadadeu.
III.
(1) Faim.
●(1790) MG 30. reit teign de zaibrein, a p’em boai hoand.
●(1856) VNA 192. je n’ai point de faim, tr. «ne mès chet a hoant.» ●(1879) GDI 14. rein de zaibrein d’er ré en dès hoant. ●(1897) EST 22. er vederion (…) e dorr ou hoant, tr. «les moissonneurs apaisent leur faim.»
●(1912) AHBT 10. Hoand em eus neoah ! tr. «Et pourtant j’ai faim !» ●(1922) EOVD 263. ma laka en dud de gol en hoant hag er séhed. ●(1934) BRUS 227. L’appétit, tr. «en hoant.»
(2) Chom war e c’hoant : rester sur sa faim.
●(1924) BILZbubr 45/1088. rak ne garie ket kalz chom war e c’hoant.
IV. Zèle, ardeur.
●(1530) Pm 6. En homan ez voe doe ro en bet / En vn poent gant hoent enioentet, tr. «En elle, Dieu le roi du monde fut / En un moment avec ardeur engendré.» ●226. Lauar hy gant eoll ha hoant, tr. «Dis-la avec zèle et désir.»