[mbr bech, brpm bec’h, mcorn be (mod begh), vgall beich, mgall beich < britto *baski̯- < IE *bhasko- « paquet » (CPCY 250ab, EDPC 58) ; cf. ? lat fasci-s « faisceau » (LEBM 29) ? voir LEIA B-22 sous basc .1]
m., prép. & conj.
I.
A. M.
(1) Faix, fardeau.
●(1499) Ca 19a. Bech. g. fes. ●21b. gallice charge pesenteur. b. bech. ●(1612) Cnf 36a. douguen ré bras bech. ●(1633) Nom 78a. Merges : vn fais de fourment : vn bech guiniz. ●(1647) Am 541. Disam prest da beach ac en em seach dal, tr. «Décharge-toi vite de ton fardeau et sèche-toi. Tiens !»
●(1659) SCger 22b. charge, tr. «bec'h.»
●(1836) FLF 5. eur bec'h queuned troc'het er c'hoad.
●(1962) EGRH I 13. bec’h m. -ioù, tr. « fardeau, faix » ur bec’h lann.
(2) Lakaat, reiñ, ober bec'h : s'efforcer.
●(1872) ROU 82a. Faire effort, tr. «Lacaat beac'h.»
●(1909) DIHU 52/337. A houdé ped kant vlé e ma en dud é lakat béh d'arriu bet ino ? ●(1936) TKAL I 26. Ne dalveze ket d'ezañ ober bec'h. ●(1964) ABRO 20. war-bouez ober bec'h a-walc'h d'en em ruzañ kuit.
(3) Treiñ diwar ar bec'h : tourner la difficulté.
●(1910) FHAB C'hwevrer 44. Eur pez kaër ! guelloc'h eo uza hon ners o labourat, o kemer poan, eget hel lezel da vergla ha da voenvi var zigare trei divar ar beac'h ha kula dirak ar boan.
(4) Teurel ar bec'h war : incriminer, mettre en cause.
●(1894) BUZmornik 285. teuler ar beac'h var ann dud paour.
●(1910) MBJL 147. Setu teulet ar bec'h war ar gouarnamant.
(5) Teurel bec'h gant ub. : causer des difficultés à qqn.
●(1905) IMJK 160. Ur fal gustum grouiennet don e daulou béh genoh.
(6) Inquiétude, tourment.
●(1877) EKG I 125. Hag iskis eo neuze mar deuz beac'h varnezhan.
(7) Kaout bec'h o : avoir de la peine à.
●(1877) BSA 305. Hogen n'em euz ket a veac'h o credi.
●(1931) GUBI 67. Beh em es é kerhet !
(8) Bezañ e bec'h : être en difficulté, en peine.
●(1872) GAM 47. Ar rouanteleziou all a vusc'hoarze o velet ar Frans e beac'h hag e goask. ●(1877) EKG I 111. ne voue ket lezet pell e beac'h.
●(1909) BLYA 124. eun ine en bec'h !
(9) Derc'hel ub. e bec'h =
●(1907) AVKA 203. Pegeit eta e talc'hi anom en bec'h. Mar g-out ar C'hrist, lar d'imp skler.
(10) Bezañ dindan e vec'h, trec'h d'e vec'h =
●(1866) FHB 100/378a. Eun tiec a dle evesaat bep bloas penaus ema an traou gantha, hag hen zo dindan he veac'h, hag hen so treac'h d'he veac'h, da lavaret eo hag hen so treac'h ar gounit d'an dispign en he di.
(11) =
●(1862) JKS 390. ar beac'h-enkrez a ra d'e-hoc'h plega. ●(1869) HTC 118. eur beac'h-anken scrijuz a zo couezet var Jeruzalem. ●(1894) BUZmornik 356. ann dra-ma a lakeaz eur beac'h-enkrez spountuz var he goustians. ●541. abenn ma teuio adarre eur beac'h enkrez bennag d'he goaska.
(12) Lakaat ub. e bec'h : mettre qqn en peine.
●(17--) ST 144. Al lizer a lennan eo em laka en bec'h.
(13) Kaout bec'h da vec'h o : avoir toutes les peines du mondes à.
●(1909) BROU 205. (Eusa) Beac'h da veac'h am eus, tr. «j'ai toutes les peines du monde à…»
B. M./f.
(1) Fardeau, poids (moral).
●(1909) HBAL 41. Ar rema a zo eur bec'h anezho.
(2) Fardeau moral.
●(1530) J p. 123b. Ma emeux vn bech am nech cals / Affaut gouzout clouar e doare, tr. «je tombe sous le poids du chagrin, faute de bien connaître son sort.»
●(1909) BROU 205. (Eusa) Le mot beac'h ne se dit que de la fatigue ou de la peine morale. ●(1962) EGRH I 13. bec’h f., tr. « charge, poids » ar vec’h a zo warnañ.
(3) Autant que faire se peut.
●(1902) PIGO I 108. ar zaout a oa lard bec'h o c'hroc'hen.
(4) Bec'h da : sus à.
●(1927) GERI.Ern 40. bec'h da, tr. «sus à, à bas !»
II.
(1) Prép. À peine.
●(1933) DIHU 266/301. De bemp eur, béh debret koén demb, éh amb kuit.
(2) Loc. conj. Bec'h ma : à peine si.
●(1907) AVKA 7. Homa oe bec'h dehi bea klevet ar salud-ze, ma tridas he bugel en he c'hreiz. ●(1912) BUEV 11. Béh ma chomé unan a ziar dek. ●30. Béh ma kavé amzér de laret é overen. ●(1925) VINV 16. Béh erhoalh ma oemb doaret. ●(1935) DIHU 288/287. béh ma kleuant bourboutereh er hanon, pel, pel.
(3) A-vec’h : voir a-vec’h.
(4) A-vec’h ma : voir a-vec’h.
III.
(1) Bec'h a vezo ganti : il nous en coûtera.
●(1738) GGreg 32. Il nous en coûtera, tr. «beac'h vezo gand-hy.»
(2) Loc. interj. Bec'h dezhi =
●(1909) BLYA 19. Yaouank a renk frinkal… Bec'h d'ei ha tro d'ar rod !
IV.
(1) Teurel ar bec'h war : accuser.
●(1870) MBR 64 (L) A. Troude. Hag he-man d'he dro a daole ar beac'h war he c'hrek.
●(1910) MBJL 171 (T) L. le Clerc. He sekretour hen e unan, an Otro Fowler, a lavar, en kazeten an Daily News ec'h ê bet dalc'het ar vodaden-ze hep goût d'ean hag a dôl ar bec'h war an hini an nevoa he ôzet. ●175. Ezet ê goût e klaske en em dizamman deus an tamall evit teurel ar bec'h war chouk an Arc'heskob. ●(1910) BUJA 26 (L) G. Helies. An ear e peuz da deuler ar beac'h varnon-me abez, evel pa ne ve den all ebet en afer nemed-hon. ●(1928) FHAB Meurzh 88 S. Viol. N'eus ket ezomm da veza souezet ma welit teurel ar bec'h warno.
(2) Sachañ ar bec'h war e gein : provoquer ses propres difficultés.
●(1910) FHAB Here 308 *An Tour-Guen. Ar Vretoned keiz a gouezas o meudig en o dorn. Hogen re zivezad oa : o-unan o doa chachet ar beac'h war o c'hein.
(3) Lakaat bec’h war ub. : poursuivre, déranger qqn.
●(1962) EGRH I 13. lakaat bec’h war, tr. « poursuivre, déranger. »
(4) Kouezhañ ar vec’h war ub. : être soupçonné, être tenu pour coupable.
●(1962) EGRH I 13. Kouezhañ a ra ar vec’h warnañ, tr. « il est soupçonné tenu pour coupable. »
(5) Reiñ bec'h d'e votoù : voir botoù.
(6) Reiñ bec'h d'ar gordenn laosk : voir kordenn.