m. –où
I.
(1) Bannière.
●(1499) Ca 17a. Banyer. g. banyere. ●(c.1500) Cb 21b. g. porteur de baniere. b. neb a douc an banier. ●(1633) Nom 153b. Aplustre vel amplustre, aplustrum : la banniere : banier. ●190b. Signa, signa militaria, vesilla : enseignes, bannieres, estendarts : ansaingnou, banyerou, guittounou. ●Signa erecta : enseigne desployée : banyer displeguet. ●Signa supina : enseigne pliée : banyer pleguet.
●(1659) SCger 130b. Baniel, tr. «Baniere.» ●(1732) GReg 78b. Banière, tr. «Bannyel. p. bannyelou.» ●(1744) L'Arm 25b. Banière, tr. «Baniéle.. eu. m.»
●(1838-1866) PRO.tj 178. Den na zougue sonnoc'h ar bannier bras. ●(1866) BOM 14. ho paniero. ●(1877) FHB (3e série) 30/236a. procession Plouvorn gant he banielou, he relegeier nevez. ●(1877) BSA 308. bannielou a bep seurt liou. ●(1882) BAR 202. banniel ar Pab, brouedet en aour.
●(1907) PERS 87. ar banielou nevez hag alaouret. ●(1929) GWAL 20/26. trei ar banniel war e gant evit mont a-skoaz gant an avel. ●(1979) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 27/26. Anvet oan bet ive gand eur bannier. ●Pegur vid dougen ar bannier vraz veze dezomm tri baotr solud hag o-deze poan derhenn ’nei pa hwehe an avel re greñv.
(2) Drapeau.
●(1847) MDM 84. baniel an tri-liou. ●(1878) EKG II 107. eur banniel pe eun drapo guenn-kann o nijal laouen gand an avel. ●182. Daoust hag ar banniel guenn hag hen a dlefe para c'hoaz var douar Franz ?
●(1938) FHAB Here 213. ober eur votadeg evit gouzout pehini banniel he devoa gwir (...) da veza degemeret evel banniel Breiz.
(3) (marine) Pavillon.
●(1732) GReg 704a. Pavillon de vaisseau, tr. «Banyel. banyel lestr. p. banyelou.» ●Arborer le pavillon, tr. «Hinçza ar banyel.» ●Amener le pavillon, tr. «Amena ar vanyel.»
(4) Bazh-vanniel : bâton de pavillon.
●(1732) GReg 704a. Bâton de pavillon, tr. «Baz vanyel. ar vaz banyel. p. bizyer vanyel.»
(5) Douger-banniel : porte-drapeau, porte-bannière.
●(1914) DFBP 254a. porte-drapeau, tr. «Douger-banniel.» ●(1926) FHAB C'hwevrer 59. douger banniel soudarded lez ar Roue.
(6) plais. Queue.
●(2003) TONKA 80. Arsa, na pa ve bouzar, pa n'eo ket dall, e welo ar zaout o sevel o banniel en êr.
II.
(1) Treiñ banniel : changer d’avis. Cf. MILg 196 : Breiz zo krog start enn he banniel / Ne dro morse gant neb avel.
●(18--) SAQ II 29 (L) J. Quéré. Keit ha n'ho po ezom ebed / C'hui gavo kalz a vignouned; / Pa zeu avad, berrou a vel / Kalz mignouned a dro baniel.
(2) Dougen banniel Sant Laorañs : être idiot. Cf. ARN 42-43 : Iann al Lorans, Jean le Laurent, voilà le parfait imbécile ; et, tremen ewid eul Lorans, c'est : passer pour tel...
●(1978) PBPP 2.2/554 (T-Plougouskant). Te a dougo bannier Sant Laorañs, tr. J. le Du «tu es bête ! /c'est toi qui porteras la bannière de Saint-Laurent/»
(3) Derc’hel uhel e vanniel : avoir de l’orgueil.
●(1867) MGK 56 (L) G. Milin. Eunn darn merc’hedou zo a zalc’h huel ho banniel. / Ho c’hribel a ziskar, pa gouez war-n-ho ann oad.
(4) Izelaet, kouezhet e vannieloù : avoir perdu son orgueil.
●(1952) LLMM 31/55 (Ki-Douarnenez). Kouezhet eo e vannieloù gantañ : pinous, toutek. ●(1955) STBJ 181 (K) Y. ar Gow. Rak-se, diwezatoc'h, pa voe youtet Pier-Mari e kave e vamm da lavarout na oa ket he mab eun azen. «N'e ket dre e fôt 'vat ma n'e ket bet resevet Pier-Mari,» emezi, izelaet eun tammig he bannielou. ●(1957) BRUD 2/46 (K) Y. ar Gow. Feuket e oe Yeunig e goulid e galon, gand ar homzou-se liou an dispriz warno, med ne ziskouezas ket beza lakeet re-ziêz ganto, daoust ma oa kouezet e vannielou eun nebeudig.