n. de l.
I.
(1) Trégor.
●(1450) Dag 180. Ha da Leon, ha da Treguer. ●(1499) Ca 200b. Treguer g. treguier. ●(1576) H 39. Da sant yuen Natiu a treger. ●(1612) Cnf 6. Diocesou Querneau, Leon. Treguer, ha Guenet.
●(1700) CSmnobletz 17b. Ebarz e Treguer ha Leon. ●(1712) HB 574. hac e Treguer an Dranslation a relegou Sant Eozen. ●(1727) HB 572. Sant Paul a Leon ha St Caurintin a Guerne ha Sant Tudual a Dreguer. ●(1732) GReg 240b. bragou Treguer. ●(1746) BS 749. a reas sevel ur gouent vras en Treguer. ●(1775) HEneu 10/10ab. à Leon, à Dreguer, à uern hac a uinet / me hou suppli, bretonet, de zonet dé guilet. ●(17--) CSdogmael 10c. Dogmel a deuaz en treger / A ies ractal da veg Leger. ●(c. 1789) SD 20. Delaunay, Priol-Person, Deputet eus a Treguer. ●(1793) RET 386. Costé Tréger c'houi a dlé / Nôs dé / Rentan gloar dan assamblé / P'ho c'heus diganti récévet / Beleïen fur ha parfet.
●(1821) GON 279a. Histr Tréger a zô bihan ha mâd. ●447a. Tréger. ●(18--) LED.gou 35. A Vontroulez, a Landerne, / Eus a Dreger hag a Gerne. ●(1844) GBI I 412. Fulup Ollier, distro, d'ar ger. / Beleïenn 'walc'h 'zo en Treger ! ●(18--) (1985) GIRA 25 [= OLLI. 38]. Herrie e z'on en Treguer hac arc'hoas en Goelo, / Ann de voar-lerc'h en Guerneo, en Leon a Voejo, / Maes ral e z'eo ar veach e z'an d'ar Mor-bian, / Ma c'haffen di da ganan a c'hoersfe peb-unan. ●(1847) FVR v. Eskob a Dreger. ●(1851) PENdast 104. En Leon en Kerne en Treguer. ●(1867) BBZ III 382. A Dreger hag a Gerne. ●(1878) EKG II 255. Ma n'o doa ket gellet paka paotred Treger, o doa da viana da gas d'ho jeneral daou velek dizent. ●(1847) FVR v. Eskob a Dreger. ●(1883) MIL 267. var lein menez Arrhe a zo o tispartia Kerne eus Treger ha Leon. ●(1884) BUZmorvan 121. ken e kostez Leon, ken e kostez Treger. ●(1886) IVO 178. En ho bro koant Treger. ●(1894) BUZmornik 156. eur pennad mad a vale a dreuz Treger, Leon ha Kerne. ●(1898) BRE 60. Ha merc'hed Treger deuz brud fall.
●(1910) EGBT 128. Bro-Dreger, Treger, f., le pays Tréguier. ●(1911) SKRS II 57. hag e Treger, e vez lavaret richoden. ●(1926) FHAB Mae/168. Kalz tud eus a Leon koulz hag eus a Dreger a vez eno. ●(1927) GERI.Ern 646. Treger, V -ér.
(2) Bro-Dreger/Bro Treger : Trégor.
●(18--) PEN.gwerin8 56. ed eo d’ar chass d’ha bro treguer. ●(1877) EKG I 22. rag, e bro Treger, e vez great aliez an archedou araog ma vez ezoum anezho. ●(1894) BUEr 4. nag a vaner bian a zo chomet c'hoaz en bro Treger.
●(1903) MBJJ 339. a Blouvouskan, eur barrouz euz a Vro-Dreger. ●(1910) MBJL 3. Ar rum-man a oa ennan beleien Bro-Dreger ha Goelo. ●(1910) EGBT 131. Ster an Treo ha ster al Leff a disparti Bro-Oelo eus Bro-Dreger. ●(1911) BUAZmadeg 797. Mont a rejont euz an eil penn d'egile dre vro Treger. ●(1923) ARVG C’hwevrer 21. Kemeromp eta eur c’horn a Vro-Dreger evit ober eur bale. ●(1927) GERI.Ern 646. bro-Dreger. ●(1930) ANTO 13. ha n'eo ket hini Bro-Dreger. ●(1930) DOBR 26. Bro Treger, me ’zo dit bugel. ●(1934) BRUS 293. Bro Tregér.
(3) Eskopti/Diosez Treger : évêché/diocèse de Tréguier.
●(1612) Cnf.epist 5. ves à Diocesou Querneau, Leon. Treguer, ha Guenet.
●(1687) MArtin 3. En Gouelou, en Escopti Treguer. ●(1688) TS B1/3. Dom Jan Cadec, Bælec natif à Bares / Plousal, en Escopty Treguer. ●(1712) HB 586. Evit Sant Tuzvoal, peautramant Tudual, pe Tudal, ar patron eus an Escopti Treguer, e quemerrot gousperou ur Sant Confessor Escop. ●(1732) GReg 936b. Escopty Treguer. ●(1744) L'Arm 131b. Enn éssquêd à Arch'Esscopti Doll enn-déss goarnéd er Baræzieu claouéd énn Esscoptieu à Ruan, San-Maleu, Quimpér, San-Briêc, ha Treiguérr. ●(1746) BS 321. Ar Sant-mâ guinidic eus a Escopti Treguer.
●(1827-1829) VSA 3. a escobty treger hac edud cos aroc dean. ●(1847) FVR VIII. enn Eskopti Treger, hag hirio enn Eskopti Sant-Briek. ●(1850) PENgwerin8 87. ebars en Guernachane hen escopti Treguer. ●(1865) FHB 3/19b. ne joumaz ket ken aketuz enn Escopti Treguer. ●(1869) TDE.FB xixb. eskopti Treger. ●(1877) EKG I 83. da gounta d'ehoc'h eul lodenn euz ar pez a zo c'hoarvezet enn eskopti Treger.
●(1924) FHAB Mae 171. hag a lake darempred gwechall, dre Werleskin, Lanmeur, Ar Relek, Plouneour-Menez ha Kommanna, etre Goueled Leon ha Kerne hag eskopti Treger.
II.
(1) Expression proverbiale.
●(1821) GON 279a. Histr Tréger a zô bihan ha mâd.
(2) Dicton d’origine littéraire. cf. Sanctus Yvo erat Brito, / Advocatus et non latro, / Res miranda populo.
●(1924) ZAMA 47-48. Dihun, Per, ha bez dizaon : me eo Erwan Heloury, / Bet gwechall breutaer, / Met hep beza laer, / Ar pez a zouezas pobl Treger !
(3) Devinette.
●(1955) SKOL 4/4/58. Eus an holl gezeg a weler e Kernev, Leon, Treger ha Gwened, pehini a zebr an nebeutañ hag a zo ar skañvañ ? ar gazeg-koad.
(4) Rimaille sur des mensonges.
●(1889) CDB 205. Neuze weliz al laouenan, / A lar ann dud n'e ket bihan, / O skrapat gand he ivino / C'hesa tol Treger en Goelo.
●(1957) SKOL 5/24. Neuze 'welis al laouenan, / A lar d'an dud n'eo ket bihan, / O skrapat gant e ivinoù, / Oc'h aesa teurel Treger en Gouelou. ●(1975) BRUD 50/50. Neuze welis eul laouenan, / A lar an dud n'eo ked bihan, / O skrapad gand e ivinou, / 'H êsa taol Treger en Gwelou.
(5) Dicton (entendu à Lanrivain).
●(2005) ARME 145/11c12a. Barzh Bro Dreger veze pilet lann da reiñ d'ar c'hezeg deus miz here da viz mae met 'barzh bro Gerne meus klewet lâret veze graet bemdez 'pad ar bloaz nemet an deiz veze dornet an eost.
III. Blasons populaires : voir flakenn & toukenn.
IV. Noms de famille.
●(1970) NFBT 272 N° 2151. Tréguer. ●N° 2152. Tréguier.