f., adj. & adv.
I. F.
A.
(1) Pitié.
●(14--) N 1136. Jezu porz pep tu a truez, tr. «Jésus, constant refuge de miséricorde.» ●(1499) Ca 204a. Truez. g. pitie. ●(1580) G 262. Clevet hon dydu so truez, tr. «C'est pitié, d'entendre notre détresse.» ●(1650) Nlou 9. Eno ez voe truez, tr. «Là, ce fut pitié.»
●(1659) SCger 80a. misericorde, tr. «truez.» ●92b. pitié, tr. «truez.» ●176a. truez, tr. «misericorde.» ●(c.1680) NG 1940-1941. De Guner er Groes de craisté, / Guelet Jesus a oué truhé.
●(1874) FHB 489/146a. ar paour kez den a grie hag a gunuc'he mar doa eun truez. ●(18--) KTB.ms 14 p 45. Iudal ha kunudal a reent [ar chass], ma oa un druez ho c'hlewet.
●(1904) ARPA 146. bezit truez outhan, rag gant an droug-huel eman. ●(1911) BUAZperrot 445. Siouaz ! tremenet oa amzer an druez. ●(1919) FHAB Eost 11. O Mor, en o c'henver, te vo leun a druez.
(2) Kaout truez ouzh : avoir pitié de.
●(1580) G 724. truhez ouz ma buhez hoz bezet, tr. «Ayez pitié de ma vie.»
●(1790) MG 137. ésperein en en devou Doué truhé dohoh.
●(1824) BAM 49. ha Doue n'en devezo biquen truez oc'h an eneou paour-se ? ●(1869) KTB.ms 14 p 133. hen defoa truez eûz ann tignouz. ●(1893) IAI 3. anez ma teuas Doue da gaout truez ouzomp. ●134. Anez ma teuas Doue da gaout truez ouz he Iliz.
(3) Kemer truez war ub. : prendre pitié de qqn.
●(1904) ARPA 122. Jesus a velas ur foul vras, hag e kemeras truez varnho abalamour ma'z oant evel denved eb pastor.
(4) Kemer truez ouzh ub. : prendre pitié de qqn.
●(c.1680) NG 1487. De quemeret truhé douh e hol vugallé.
●(1877) FHB (3e série) 5/37b. ma ne gemer Doue truez ouzomp.
●(1911) BUAZperrot 82. troët kenan da gemeret truez ouz an dud reuzeudik. ●(1918) BNHT 13. Unan benak (…) e geméras truhé doh-ti.
►
●(18--) SAQ I 314. Kemer truez, ha ro aluzen.
(5) Goulenn truez : demander grâce.
●(1909) KTLR 114. Ar vugaligou geiz en em lakeaz var ho daoulin en eur c'houlen truez. ●(1923) KNOL 151. Pelloc'h e c'houlennont truez.
(6) Kouezhañ truez ouzh ub. : prendre qqn en pitié.
●(1869) HTC 308. An nep ne fell ket dezhan deski, pa gav an dro d'hen ober, a gouezo truez outhan.
(7) Dre druez : par pitié.
●(1651) JK 27. Mam conduet dre trues en o gras da finvesi, tr. «Que vous me conduisiez par pitié, à mourir dans votre grâce.»
B. Attr. Pitoyable.
●(1894) BUZmornik 543. Ar gristenien geiz-se a ioa truez ho doare.
II. Adv. A-druez.
(1) Sellout a-druez ouzh ub. : regarder qqn en pitié.
●(1727) HB 97. Da sellet a druez ouzin. ●622. O sellet ouzin a druez.
●(1859) MMN 189. Itron Vari a esperans / Sellit ouzomp a druez. ●(1886) SAQ I 12. Pa zoc'h mamm d'heomp hon tri, sellit outhan a druez.
●(1924) BILZbubr 40/898. Sellit a drue eus eun den reuzeudik, c'hwi pere a zo yac'h ha divachagn.
(2) Kemer a-druez : prendre en pitié.
●(1633) Nom 194a. In fidem accipere, in deditionem accipere : prendre à merci : coumeret á druez, cahout trugarez.
B. Épith.
(1) A druez : de pitié.
●(c.1680) NG 233-234. Pedamp er Guirhies a truhe / Ma ray dim he map trugare.
●(1893) IAI 125. eun urz nevez a venac'h, hanvet Itroun Varia a druez, evit dasprena ar brizounerien.
(2) Ur sell a-druez : un regard de pitié.
●(1878) EKG II 56. eur zell a druez a riz c'hoaz ouc'h Herve Soutre.
III. Na vezañ un druez... : être joli, beau...
●(1962) (T) E. ar Barzhig BRUD 16/29. D'an abarde ne oe ket eun druez adarre gweled al loened.