Devri

seizh

seizh

adj. & interj.

I. Adj. num. card.

A.

(1) Sept.

(vBr) MSvbr IV f° 59a, main B (DGVB 234a). is tricont seith gl. « septies triceni », tr. « c’est trente (fois) sept ».

(1499) Ca 43b. seiz. ●183a. Seiz g sept. ●Seiz cant. g. sept cenz. ●(1580) G 198. seyz bloez, tr. «Sept années.» ●(1633) Nom 210a. Septunx : sept onces : seïz ounçc. ●(1650) Nlou 527. seiz bloaz, tr. «sept ans.»

(1659) SCger 171b. seiz, tr. «sept.» ●(1732) GReg 860a. Sept, nombre primitif, tr. «Seiz. Van[netois] seih.» ●(1790) MG 140. ur pautr e mès én é seih vlæ. ●(17--) VO 128. Er puar ahuél hac er seih gurun, e gorn hac e hude perpet drès tehi.

(1849) LLB 2023. En Eled é seih rank.

(1908) PIGO ii 1. seiz kant lur. ●(1936) PRBD 9. An den Just, hervez leor ar Frunez, a gouez seiz gwech bemdez.

(2) [empl. avec un art. ind.] Ur seizh vloaz : sept ans.

(18--) GBI ii 20. Pâd ur seiz vloaz ê bet Louisaïg o kana, tr. «Pendant sept ans la petite Louise n’a fait que chanter.»

B.

(1) Gouzout ar seizh ard : savoir les sept arts, être sorcier.

(1849) LLB 897. É houié er seih ard hag é oé ur sorser.

(1904) DBFV 10a. gout er seih ard, tr. «savoir les septs arts, être sorcier.»

(2) Edan ar seizh amzer : par tous les temps.

(1922) DIHU 130/57. E vé er heh peizant, me mignon, édan er seih amzér.

(3) D’ar seizh amzer : à tous les temps.

(1942) DHKN 113. én ur hreu distér, / Durheit d’er glaù, d’er seih amzér.

(4) Ar seizh glav : pluie à verse.

(1919) DBFVsup 26b. er seih glaù, tr. «une grosse pluie.» ●(1931) VALL 779a. pluie à-verse, tr. «er seih glaw

(5) Ar seizh avel : la tempête.

(1919) DBFVsup 4b. er seih aùel, tr. «tempête.»

(6) Hep ober seizh soñj : sans penser plus loin.

(1927) KANNkerzevod 3/15. Gwel’t a rant eur c’hrouedurig etre divrec’h e vamm hag heb ober seiz sonj na goulenn netra diwar e benn setu int var benn o daoulin dirazan.

(7) Bezañ eürus evel seizh : être très heureux.

(1867) MGK 27. Eur c’here a gane hep paouez hed an deiz, / Eunn dudi he welet, / Eunn dudi he glevet ! / Bommou a zistage, eurus voa evel seiz.

C. (religion)

(1) Ar seizh kleze (a geuz) : les sept douleurs.

(1732) GReg 187a. La compassion de la très-sainte Vierge, tr. «ar seiz clezé a gueuz.» ●305a. Les sept douleurs de la sainte Vierge, tr. «Ar seiz clezé a gueuz.» ●(1744) L’Arm 117a. Les septs douleurs, tr. «Er seih cléan

(2) Ar seizh sakr : les sept sacrements.

(1732) GReg 837a. Les sept Sacrements, tr. «Ar seiz Sacr. ar seiz Sagr

(1847) FVR 152. Kredi ’rann a greiz kalon hag anzavout ive / Sembol vraz ann Ebestel, hag ar seiz sakr goude.

II. Loc. interj.

(1) Seizh luc’hed(enn) kamm =

(1910) MAKE 43-44. «Lavar atô, pa c’houlennan diganit, seiz luc’hed kamm ! ●(1924) ZAMA 15. Seiz kant luc’hedenn gamm ! emezan gant e vouez c’hros.

(2) Seizh kant barrikennad gurun =

(1947) BIKA 30. Ha ne lavarfen netra ? Seiz kant barrikennad gurun ! ●59. Ken-a-vo ? Seiz kant barikennad gurun ! ●(1964) BRUD 17/32. Seiz kant barrikennad gurun ! N’am-eus morse klevet kelou deuz ar boued gouez-se !

(3) Luc’hed kamm ha seiz boulgurun ruz =

(1908) KMAF 61. Mes, luc’hed kamm ha seiz boulgurun ruz !

(4) Seizh mil bombañs =

(1922) IATA 23. Seiz mill bombans ! Biskoaz ne meuz gwelet seurt aridennou iun.

(5) Seizh tu =

(1908) NIKO 80. mès, séh tu, men deu lon / (…) e hrei é ber amzér / Er labour. ●(1932) BRTG 130. Seih tu !

(6) Seizh diaoul =

(1912) BSGU 26. Sèh diaul ! Pouizein e hrent èl plom ar men diskoé !

(7) Seizh boulc’hurun ruz ! =

(1908) KMAF 61. Mes, luc’hed kamm ha seiz boulgurun ruz !

(8) Seizh biskoazh =

(1926) FHAB Kerzu 450. Nann, seiz biskoaz war ma hend / N’em eus kavet daou dorr-penn / Eus danvez an den ienn-man.

III.

(1) Ober e seizh gwellañ : faire de son mieux.

(1955) VBRU 71 (T) Jarl Priel. dalc’hmat e vezent o klas ober o seizh gwellañ e-keñver an dud. ●(1957) BRUD 2/49 (K) Y. ar Gow. Setu ma rejont o zeiz gwella evid ma vije ampellet goude labouriou braz an hañv.

(2) Ober e seizh posubl : faire de son mieux.

(1970) BHAF 49 (T) E. ar Barzhig. Eñ (...) a ree e seiz posubl evid gwenvaad ahanon. ●197. Seul-vui ma koeñve va halon gand ar garantez, e rên va seiz posubl evid ma ne vefen ket lôsket va-unan gand Minna... ●(1978) BRUDn 19/9. Red mad neuze d’ar paotr dievez ober e zeiz posubl evid spia ar homzou brezoneg a riskle diwar vuzellou eur hamalad.

(2) Klevet e seizh seurt (ruz) : être grondé, être traité de tous les noms.

(1916) KZVr 190 - 03/11/16. Klevet e seiz seurt ruz gant unan-bennak, tr. «être grondé, être traîté de tous les noms par quelqu'un.» ●(1919) MVRO 14/4c. Ar paourkeaz Yann (…) a glevaz ar seiz seurt gant Katou. ●(1931) VALL 346. Être gronder vivement, être traité de tous les noms par qqn, tr. F. Vallée «klevout e seiz seurt gand u. b.»

(3) Klevet ar seizh mil : être injurié.

(1869) FHB 240/243a (L) *Lan an Dall. Pegement bennak, neuze c'hoaz, da vihan er penn kenta, ne gleve nemet ar seiz mil euz he c'hinou.

(4) Lavaret ar seizh mil : injurier.

(1869) FHB 246/295a (L) *Lan an Dall. En em ganno, a lavaro ar seiz mil an eil d'egile.

(5) Lavaret ar seizh seurt (ruz) eus ub. : dire beaucoup de mal de qqn.

(1942) VALLsup 111 (L). Dire beaucoup de mal de, tr. F. Vallée «lavaret ar seiz seurt (-ruz) eus (L. ar Fl[oc’h].»

(6) Hep ober seizh soñj : sans se poser plus de question.

(1926) FHAB Kerzu 451. Unan eus tud « Fransez » a deuaz war e lerc’h da rastella an arc’hant hep ober seiz sonj ha e stlapas en eur c’hef.

(7) Bezañ eürus evel seizh : très heureux.

(1867) MGK 27 (L) G. Milin. Bommou a zistage, euruz voa evel seiz.

(8) Lous evel ar seizh pec'hed : voir pec'hed.

(9) Ober yun ar seizh steredenn : voir stered.

(10) Gwelet seizh steredenn : voir steredenn.

(11) Ober ar seizh diaoul hag e benn : voir diaoul.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...