Devri

re .2

re .2

m. –où

I. (singulier)

(1) Ur re (bennak) : quelqu'un.

(1530) J p. 191a. Pan quaffenn vnre agreabl, tr. «Si je pouvais rencontrer quelqu'un d'assez aimable.» ●(1621) Mc 48. Martese vn re bennac a lauaro diff, ma tat ne gallaff quet. ●(1633) Nom 52b-53a. Epulum ferale, epulæ ferales, epulum funebre, parentale : conuiue de funerailles : vr couuy á cafuaou, pa meru eur re bennac.

(1659) SCger 99b. quelques vns, tr. «ure

(2) Meur a re : plusieurs.

(14--) N 1454. Bezaff bouzar ouz meur a re, tr. «Etre sourd à plusieurs.» ●(1530) Pm 52 (Tremenuan). meur a re / Ho niueraff (…) ne gallet, tr. «beaucoup de gens. / On ne pouvait (…) les compter.»

(1910) MBJL 84. eur c'hustod a oa goullo e-touez meur a re-all.

(3) Pep re : chacun.

(14--) N 1453. dreist pep re, tr. «plus que personne.» ●(1530) Pm 20 (Tremenuan). dreis pep re, tr. «au-dessus de tous.» ●(1530) J p. 119a. Me, Barrabas, lazr, diblas cre, / Dienep ha rep ouz pep re, tr. «Moi, Barrabas, le bandit, moi dont chacun détourne le visage avec dégoût, moi qu'on réprouve.» ●(1557) B I 603. Te eo heb gou ma autrou pur / A re da pep re e eur, tr. «Tu es, sans mentir, mon vrai seigneur ; tu donnes à chacun son sort.»

(4) Nep re : aucun.

(14--) N 1361. Nedoff oz nep re disleal, tr. «Je ne suis perfide envers personne.»

II. (avec valeur de pluriel)

A. [forme : re]

(1) Ceux, celles.

(c.1680) NG 1480-1481. penaus é credés-té / Conzeu vr famellen, quentoh euit re Doué.

(2) Certains.

(1854) PSA I 238. a nehai e daulé ou dillad en hent. ●291. a nehai e scop é creis é face.

(1925) SFKH 32. Me chonjé pakret kleùet é kerhet.

(3) Ar re : ceux.

(1575) M 212. an re luxurius, tr. «les luxurieux.» ●249. An re so disleal, tr. «ceux qui sont infidèles.» ●(1612) Cnf 27b. pediff eguidouff, hac eguit an re oz deueus ezom da pediff eguitto.

(1849) LLB 579. Er hardehan. ●(1869) SAG 27. ar re a gounter abill en amzer-man.

(1915) HBPR 74. Hag ar re oa bet e penn an abaden.

►[article + chiffre + re]

(1866) FHB 66/108b. ar seiz re ghenta, tr. Herve Bihan « les sept premiers. »

(4) Ur re : les uns.

(1904) LZBg Mae 102. ur ré arlerh er réral. ●(1907) AVKA 274. ar garante o po ur re evid ar re all ac'hanoc'h.

(5) Ar re-mañ : ceux-ci.

(1575) M 519. An reman nedaint quet, me cret dan priædez, tr. «Ceux-ci n'iront pas, je crois, au mariage.»

(1893) IAI 40. Goad ar re-ma.

(1909) FHAB Kerzu 382. Ar re-man zo maro !

►[avec la marque du plur. sur le démonstratif]

(1890) MOA 158b. Ces vieillards-ci, tr. «ar re-maou goz.»

(6) Ar re-se : ceux-là.

(1575) M 2362. An rese lem ha moan, tr. «Ceux-là, aigus et minces.»

(1834) SIM 119. Hopa-la, emedòn-me ; na reomp qet evel ar re-se.

►[avec la marque du plur. sur le démonstratif]

(1867) FHB 123/148b. Gant an amzer ar rezeou a hell en em baka, en em zigoll, gounid brao. ●(1890) MOA 158b. Ces vieillards-là, tr. «ar re-zeou goz.»

(1903) MBJJ 66. Hag an dud eta ? ar re-zeo a zo reo ! ●(1913) FHAB Meurzh 92. mont da derri hor penn gant ar reziou ? ●(1966) YDERrien 3cd. Me am eus respontet da Charlez Vras / Ma blev ma vent troc’het ar re-seoù ’advouto c’hoazh.

(7) Ar re-hont : ceux-là là-bas.

(c. 1501) Donoet 18-18. legunt, an Rezont ale, tr. « legunt, ceux-là lisent » ●(1530) J p. 130b. Entre ann rehont hennont eu / So scuiz las oz doen an croas teu, tr. «C'est celui-ci, celui d'entre eux qui succombe sous le poids de cette lourde croix.»

(8) Re all / re arall : d'autres.

(1612) Cnf 61b. Mezuiff anezaff è hunan, pé dré ré arall à barfeted.

(1928) LEAN 94. An tammigou trubuilh-ze o dije digalonet marteze re all.

(9) Ar re all / Ar re arall : les autres.

(1576) Cath 26. hac entreze ez oa vnan a sclerisse he quenet dreist an re arall, tr. «et parmi elles il y en avait une dont les charmes brillaient plus que les autres.» ●(1576) Gk II 104. An ré à delch, hac à souten, pep faeczon à buhez onest. Euel an feuteunyou, ha mouraillou an re aral. ●(1633) Nom 205a. Auctoramentum : guerdon : an guerdoun á douc vnan dreist an re all.

(1792-1815) CHCH 132. Résé dés denonset er rel.

(1907) PERS 338. Abalamour da ze ive e karie guelet ar re all o tizober ar pez a rea. ●(1911) BUAZperrot 80. ar pez a veze great gant ar re all.

(10) [après un possessif] (Les) miens, tiens, siens, nôtres, vôtres, leurs.

(14--) Jer.ms 93. Nep na gallo dybry ere / Roet de grec [de] bugale, / Ha prestet (= impér.) un eyll de guyle, tr. « Quiconque ne pourra manger les siens, / Qu’il (les) donne à sa femme (à ses) enfants, / Et que l’un prête à l’autre »

(1872) GAM 30. arrebeuri ar persoun hag ho re c’houi, tr. « les meubles du recteur et les vôtres. »

(1911) BUAZperrot 57. mil gwech skedusoc'h eget da re. ●(1930) FHAB Ebrel 145. Pa vezint tost da zofi o re vihan.

(11) [après un possessif] Parents, gens.

(1530) J p. 112b. An neguelez te da re, tr. «Tu vois les tiens ?» ●120a. E goat ra couezo à tro yen, / Oar hon re hany bizuyquen, tr. «Que son sang tombe à flots glacés sur nos parents et sur nous, à jamais.»

B. [forme du pluriel : reoù + lénition]

(1) Ceux.

(1847) FVR 161. eunn niver braz deuz a reou pere n'hou deuz ket bet ann eurvad da gad eunn diskadurez evel-doc'h.

(1914) KZVr 70 - 05/07/14. Barbouilhat e c'henou équivaut à Laret kalz a bep sort, Reo gamm ha reo dort, en dire de toutes les couleurs, Greg. ●(1919) BUBR 5/123. Diouz grozder o mouez [obuziou] ez anavezomp ez int reou bounner. ●(1935) BREI 393/2b. tennan ar c'hrenn koz diouz mesk ar c'heuneud ha lakaat reou all en o flas.

(2) En être (de ceux-là).

(1903) MBJJ 66. Hag an dud eta ? ar re-zeo a zo reo !

(3) Interj. Kroc'hen mil ma reoù !

(1970) BHAF 97. n’o-deus nemed mont en douar, evel an oll gristenien, krohenn mil ma reou... ●312. Amzer az po evelse da brederia ha diouz ma ri e kavi, krohenn mil ma reou.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...