adj.
I. Attr./Épith.
A. [sujet matériel]
(1) Lourd, pesant.
●(1499) Ca 157b. Pezz ponnher a metal vne masse ou grief poix. ●161b. Ponnher vide in poesant cest tout vng. ●(1530) J p. 185a. an men en menez / So ponnher glan, tr. «la pierre de la montagne (…) qui est très-lourde.»
●(1659) SCger 91b. pesant, tr. «ponner.» ●(c.1680) NG 1744-1745. Vr groes pren ar e souc / A oué ponner ha bras. ●1937. (e gro)es a oué poner. ●(1732) GReg 715b. Pesant, ante, tr. «pouner. Van[netois] ponér.» ●(1792) CAg 62. Jesus ë carg ar é ziscouai / Ur Groés rabottus ha ponnire.
●(1849) LLB 1257. ur bec'h ponner.
●(1907) VBFV.bf 62b. ponnér, ponér, adj., tr. «lourd, pesant.»
(2) (en plt de la pluie) =
●(1949) KROB 20/15. Ma n'eo ket re bounner ar glao, e ray tro an tiegez hag an douarou.
(3) (Eau) =
●(1869) FHB 237/218a. An dour er punsou a zo pounner dreist.
(4) (Terrain) lourd.
●(1849) LLB 59. doar skan, pé doar ponner. ●(1864) KLV 9. enn douarou pounner.
(5) Lourd, indigeste.
●(1907) VBFV.bf 62b. ponnér, ponér, adj., tr. «indigeste.»
(6) Marc'h pounner : cheval de trait.
●(1920) FHAB C'hwevrer 233. unan evit ar c'hezeg pounner. ●234. eun eubeul pounner (...) hag ez eo an eubeul diwar marc'h ha kazeg pounner. ●Ar pez zo gwir evit ar c'hezeg pounner, a vefe ken gwir evit ar c'hezeg skanv pe hanter-bouez. ●(1921) FHAB Ebrel 89. kezeg Breiz a zo troet e diou ouenn nevez, hanver, unan pounner (race de trait), eun all hanter-bouez (race postière).
(7) =
●(1877) FHB (3e série) 42/332a. Ann ezen avel e voa kre avoallac'h, hag ar mor ponner.
(8) Important.
●(1659) SCger 68b. important, tr. «ponner.»
(9) (météorologie) Très venteux.
●(1944) GWAL 163/165. (Ar Gelveneg) Pa vez an avel kreñv-meurbet dre an amzer fall, e komzer eus an amzer bounner : «chomet eo ar bagoù en aod, re bounner eo an amzer».
(10) Lent, tardif.
●(1659) SCger 72b. lent, tr. «ponner.» ●115b. tardif, tr. «ponner.»
B. [sujet immatériel]
(1) (Sommeil) lourd.
●(1792) CAg 122. Dihousquet onn ag un huné ponnère.
(2) (Goût, odeur) fort.
●(1870) MBR 156. ha c'houez pounner zo-ken, tr. «et même une forte odeur.» ●(1889) SFA 33. Eur c'houez euz ar re bounnerra a zo ive gant an dud lor.
●(1907) VBFV.bf 62b. ur vlaz ponnér, tr. «une odeur désagréable.» ●(1907) BSPD II 342. ur vlaz ker poñnér ha ker fal ma ne hellé dén chom tost. ●(1912) FHAB C'hwevrer 34-35. eur c'houez ken pounner a deue dioutan ma oa eun donjer beza var e dro. ●(1956) LLMM 55/37. gant ar c'hwez ponner a save eus restadoù ar Ramzez. ●(1959) BRUD 10/9. c'hwez pounner ar meskajou.
(3) Taol pounner : coup dur.
●(1906) KPSA xix. pa gollaz e vam : an taol-ze a oue pounner evit e galoun. ●(1907) PERS 178. Eun taol pounner oa eta, rankout dilezel an ti karet-se. ●(1910) BUJA 28. O pebez maleur ! pebez taol pouner !
(4) (Esprit) lourd.
●(1901) FHAB Mae 267. bete neuze en doa bet eur spered pouner avoualac'h. ●(1908) FHAB Even 178. ni koulskoude a vije bras ganeomp beza lakeat sperejou berr ha pounner.
(5) Grave, important.
●(1732) GReg 470a. Grave, qui est de consequence, tr. «pouner.» ●Une matiere grave, tr. «Ur matery pouner.» ●518a. C'est le point le plus important de l'affaire, tr. «Eno ez ma ar pouënd ar pounéra, hac ar grevuçza eus an affer.»
●(1846) DGG 458. invanti a ra var e gompt traou ar re bounnerra.
●(1907) VBFV.bf 62b. ponnér, ponér, adj., tr. «grave, sérieux.» ●(1910) BUJA 35. rag na ve pounneroc'h darvoud, a sonj d'in, eget rankout divoeret eun tad evel ma'z eo hon hini-ni. ●(1915) MMED 135. Mes a benn eur pennad all e oue klevet eur c'helou pounneroc'h.
(6) Mouezh pounner =
●(1866) FHB 59/51a. Mad a lavar eur vouez pounner.
(7) Sourd.
●(1732) GReg 310a. Qui a l'oreille dure, tr. «Pouner a scouarn.»
●(1877) FHB (3e série) 35/276a. p'eguir eo ker pounner ho tiskouarn.
(8) =
●(1907) AVKA 258. ar boblio a heuzo gan trouz pounner ar mor hag ar gwageno.
(9) =
●(1958) BLBR 110/4. Grêt gantañ e zilez, n'oa ket pounner e labour. (d'après Kannadig Landi Meurz-Here 1957)
(10) Dur, difficile.
●(1907) PERS 112. He gomzou a gavet pounner hag an oll ne blegent ket c'hoaz.
(11) =
●(18--) SAQ I 38. ar brasa keus, ar pounnera disesper.
(12) Qui donne une sensation de pesanteur.
●(1633) Nom 258b. Grauedo : distillation du cerueau, pesanteur de teste : distilation á ceruell, pa vez pounner pen vn dent (lire : den) gant humeuryou.
(13) =
●(1856) GRD 14. er vuhé ponnér ha paressus.
II. Adv.
(1) Lourdement.
●(1838) CGK 21. An den samet pounner.
●(1907) VBFV.bf 62b. ponnér, ponér, adv., tr. «lourdement, à grand coups.»
(2) Pinvidik pounner : très riche, fort riche.
●(1907) AVKA 225. Setu un den, e hano Zache, ar c'henta deus an Doktoret, ha pinvik pounner. ●(1913) LZBt Gwengolo 21. Pinvik pouner a oa.
(3) Kerzhedet pounner : qui a la démarche pesante.
●(1977) EBZG 4. Ma oa kerzhedet ponner un tammig, e kavis e teree e gammedoù hir ouzh ar roue ma oa anezhañ.
III.
(1) Bezañ pounner e zorn : voir dorn.
(2) Bezañ pounner he zroad : voir troad.