m. –où
I.
A.
(1) Fosse.
●(1499) Ca 162b. Poull. vide in fos cest tout vng. ●(1633) Nom 230a. Fouea : fosse : fos, toull, poull. ●246b. Lacuna : lacune, fosse où l'eau s'arreste : vn poull, pe vn fos en læch ma sach an dour.
●(1659) SCger 59a. fossé, tr. «vr poull.» ●165b. poul, tr. «fosse.» ●(1732) GReg 427a. Fosse, creux en terre, tr. «Poull. p. poullou.»
(2) Mare, flaque.
●(1732) GReg 602b. Mare, amas d'eau qui n'a point d'issuë, tr. «poull. p. poullou.»
●(1838) CGK 5. cabouilhat dre ar poullou. ●(1847) MDM 297. ar poullou chak-se. ●(1849) LLB 521. Er raned hemb arsaù e gan én ou fouleu. ●1669. pouleu don. ●(1869) FHB 224/119a. e lec'h kas al lin d'ar poull (...) e leder aneza war ar park hag hen lezer enno eur pennad mad da ogi, pe gentoc'h da arneui ha da vreina. ●(1878) EKG II 162. ar poull a ioa skournet.
(3) Lavoir.
●(1732) GReg 565b-566a. Lavoir, lieu ou laver le linge, tr. «poull. p. poullou.»
●(1956) BLBR 94/6. kement a jaogell a oa en deiz-se evel ma vez alies, gant merc'hed poull Sant-Vaodez ! ●(1959) BRUD 8/24. er poull o tideila lienaj ar re-all.
(4) Lit (d'un cours d'eau, de la mer).
●(1921) GRSA 182. é ma er mor é klask monet tré ag é boul.
(5) (pêche) Endroit bon pour la pêche en mer.
●(1957) BRUD 2/85. (Gwaien) «Ar roeñviou e-barz !» a lavaras ar mestr bag. Emaom erruet kazi war ar poull. (...) Er poull-mañ int oll evelse ! (...) Ma ! kazi sur ar mare '-neus digaset ahanom diwar ar poull. (...) cheñch poull.
B. sens fig.
(1) Poull an ankounac'h : la fosse de l'oubli, oubliettes.
●(1870) FHB 274/97a. e poull an ancounac'h.
(2) Poull an ifern : la fosse de l'enfer.
●(17--) FGab 141. ploumet e poull an ivern.
(3) Laps (de temps).
●(1728) Resurrection 1321. Eur poul bras a amser.
II. [en locution]
(1) Chom en e boull : rester en ruines.
●(1893) IAI 44. Diskaret oa bet, tri c'hant vloaz a yoa neuze, hag abaoue oa chomet enn he boull.
(2) Sevel (udb.) eus e boull : reconstruire (qqc.).
●(1909) MMEK 55. Sevel a rechont euz o foull mogeriou ar gouent.
►Sevel eus e boull : se relever d'une mauvaise situation.
●(1732) GReg 164a. Bien-heureux le pecheur à qui Dieu fait la grace de se relever apres sa chûte, tr. «Guenvidicq nep piou-bennac o veza coüezet ê pec'hed, èn deveus an amser hag ar c'hras da sevel eus e boull da stad vad.»
(3) Kouezhañ en e boull : tomber en ruines.
●(1869) SAG 139. an ty-oll a goezaz en he boul. ●(1878) EKG II 56. an toennou o koueza enn ho foull… ●(18--) SAQ I 126. eun ti nevez kouezet enn he boull.
(4) (plt de la mer) Monet tre ag e boull : être démontée (?).
●(1921) GRSA 182. Groñnet é get ur barrad aùél gelhouid ha laret vehè é ma er mor é klask monet tré ag é boul.
►sens fig. Disparaître.
●(1935) ANTO 88. Eun dro bennak koulkoude (…) e kouezas al lidlazadou enn o foull.
(5) Diskar en e boull : détruire.
●(1911) BUAZperrot 83. e tle Iliz Rom beza diskaret en he foull.
(6) En em dennañ eus ur gwall boull : se tirer d'un mauvais pas.
●(c.1718) CHal.ms iii. Il s'est tiré d'un mauuais pas, tr. «ean endes him dennet es ur goal affer' es ur goal boul ema him zennet.»
(7) fam. Ober e boull : pisser.
●(1975) UVUD 170. (Plougerne) ablamor en defe c'hoant dont d'ober e boull.
III. (anatomie)
(1) Poull al lagad : orbite de l'oeil.
●(1872) ROU 78a. Concavité, de l'œil, tr. «Poull al lagad.»
(2) Poull an arzorn : le pouls.
●(1932) BRTG 68. Sellet e hrè doh poul hé arzorn.
IV.
(1) Kouezhañ en e boull : être abattu.
●(18--) SAQ I 75 (L) J. Quéré. Ho c'hiliz koz a ioa var nez koueza en he foull. ●(1890) MOA 338 (L). Menaçant ruines, tr. J. Moal «prest da goueza enn he boull, m., (enn he foull, f).»
●(1909) NOAR 38 (L) K. ar Prat. Eur c'hard eur divezatoc'h e oa great gant ar chatal, ar mogeriou a goueze en o foull. ●(1926) FHAB Genver 9 (L) Y.-V. Perrot. Trist eo gwelet chapeliou evelse hag a zo moulet en o mein-ben istor ar Feiz hag istor ar Vro o koueza en o foull, an eil goude eben. ●(1932) ALMA 151. Kear holl a gouezas en he foull, hag he zud dindanni. ●(1933) ALBR 25 (T). Hag abalamour ober d'ar skoliou kristen koueza en o foull. ●(1935) ANTO 139 (T) *Paotr Juluen. Ar roc'h aet da netra... ha kouezhet en he foull.
(2) Distreiñ d'e boull : retourner à ses errements, à son penchant.
●(1931) VALL 270. Retourner à ses errements, tr. F. Vallée «distrei d'e boull.» ●(1942) VALLsup 131. Revenir à son penchant, tr. F. Vallée «distrei d'e roudenn.»