adv. & m.
I. Adv. interrog.
A.
(1) (en plt d'argent) Combien.
●(1659) SCger 28a. combien donnez vous ? tr. «peguement a roit-hu ?» ●(1790) MG 157. peguemènd e hoès-hui a zéuéh ?
●(1857) CBF 13. Pegement ar c'haol-man ?, tr. «Combien ces choux-ci ?»
(2) temp. Pegement amzer : combien de temps.
●(1821) SST 242. Peguement amzer e zou etré peb jubilé ?
B. [en locution]
(1) Na pegement : beaucoup.
●(1978) VWMZ 52. (Ar Yeuc'h) na pegement a draoù giz an dra-se.
(2) Pegement bennak : quoique.
●(1499) Ca 154b. Peguement pennac. g. combien non obstant. ●(1621) Mc 7. pe quement bennac en be y chaceet pell diouziff. ●42. pe quement bennac ez lauaré an contrel á guenaou.
●(1689) DOctrinal 186-187. oc’h observi à point é point, ar re ol (lire : reol), pe quement bennac n’en divise quet c’hoaz an habit eux ar Religion. ●(1744) L'Arm 30b. Bien que, tr. «Péguemeenntt-bénac.» ●(1792) BD 109-110. peguement benac nen dequet avreman / ocheus clevet coms deus ar varn diouesan, tr. «Quoique ce n'est pas d'aujourd'hui / que vous avez entendu parler du Jugement Dernier.» ●4304. Peguement benac ma soch pap, tr. «Quoique vous soyez Pape.»
●(1829) HBM 1. peguement benac ne zeus nemet lizer en e dy. ●(1834) SIM 178. anzavit (…) e za bepret ar c'hustumou dre voellât, war ar meaz, peguement benac ma zeo a nebeudouigou.
(3) N'eus forzh pegement : en quantité, peu importe combien, très.
●(1906) KANngalon C'hwevrer 38. paotr chentil n'euz forz pegement. ●(1907) PERS 348. hag he labouriou a zianveaz, n'euz forz pegement en divije da ober. ●(1909) KTLR 159. Ian a velaz en eun ti bara mouchen a vern, hag anduil er c'haradail, n'euz forz pegement.
(4) Daoust pegement =
●(1902) PIGO I 7. Daoust pegement a c'hoant an nevoa Yan da bôz.
II. Combien.
●(1499) Ca 154b. Peguement. g. combien.
●(c.1680) NG 976. Ne ouyhé birhuiquin peguemen a hirder / A zo en iffern entréé e ré danet.
●(1882) BAR 216. Evit descouez pegement e plij ar Rozera d'ar Verc'hez.
●(1936) PRBD 13. Diskouez a ra pegement eo red sakramant ar binijen evit kaout ar pardon eus ar pec'hejou.
III. M.
(1) Somme, montant.
●(1914) MAEV 11. ne c'houie ket ar pegement eus e zanvez.
(2) Somme d'argent qui revient à qqn.
●(1981) ANTR 158. Er pardoniou, pa vez an alez hag ar c'hillou da baotr an toull, e ya e-unan da zastum e begement diwar an taol. Eur pegement dre gant…
IV.
(1) Pakañ, klevout e begement : entendre son fait.
●(1945) DWCZ 12. ha pep-hini a bak e begementig. ●62. ha n'eo ket deuet an ourouler-hont d'ar gêr c'hoaz ! Bremaik e klevo e begement !
(2) Diskuizhañ e begement : se reposer son content.
●(1944) ATST 70. «Amañ», emezañ, «ne c'hell ket unan diskuizhañ e begement.
(3) Kanañ e begement da u.b. : faire entendre son fait à qqn.
●(1942) DADO 10. Adalek ma krog houmañ da gana va fegement, e red he zeod ken prim kan na vezan mezevennet.
V. Loc. conj. pegement bennak ma : combien que.
●(1659) SCger 28a. combien que, tr. «peguement benac ma.» ●100a. quoy que ie vous aime, tr. «peguement benac m’ho caran.»
VI.
(1) Klevet e begement : se faire engueuler.
●(1908) PIGO II 120 (T) E. ar Moal. Ar c'hemener a glevas e begement, hag a dizas kouean klanv...
●(1911) RIBR 79 (L) K. ar Prat. Neuze Maudez a gleve e begement.
●(1936) DIHU 306/181 (G) L. Herrioù. «A p'en anaùehen guel, e chonjè hi, hennen e gleuehè hoah é begement genein alkent !»
●(1955) STBJ 40 (K) Y. ar Gow. Met klevet o devoa gantañ, an dud-se, o fegement yac'h ha diflat.
●(1981) ANTR 96 (L) *Tad Medar. Kuit d'ezañ da gleved e begement.
(2) Pakañ e begement : se faire engueuler.
●(1970) BHAF 290 (T) E. ar Barzhig. Ar soudard Louedeg ne oa ket bet pell o pakañ e begement. Eur pez obuz, eur «pod-houarn», a oa kouezet warnañ war vete nebeud.
(3) (Kanañ, lavaret) e begement da ub. : engueuler qqun.
●(1933) ALBR 23 (T). Penôs e oa hi ur plac'h atout hag a lavare e begement da bep hini diveget mat.
●(1954) VAZA 56-57 (T) *Jar Priel. Hag i o sutal, oc'h ober an hu outañ, o kanañ dezhañ e begement.
(4) Reiñ e begement da ub. : rendre la pareille à qqun.
●(1890) MOA 373 (L). Rendre la pareille à q.q., tr. J. Moal «rei he begement da u.b.»
(5) En em lakaat war e begement : s’habiller de ses plus beau vêtements.
●(1928) LLLM i 343 (T). Tu te mettras sur ton «trente-et-un» War da begement, dit l'expression bretonne, c'est-à-dire «sur ton combien» (au sens exclamatif).
(6) Penaos emañ pegement : voir penaos.