Devri

noz

noz

f. & adv. –ioù

I. F.

(1) Nuit.

(c.1350) Io ms latin 14355 f°399r°. Mar hamguorant va karantit da vout in / nos ohecostit uamgaret. nep pret. etc. tr. « Si me garantit mon amour d'être la nuit à son côté, femme aimée, à tout instant, etc » ●(1499) Ca 146b. Nos. g. nuyt. ●(1575) M 1769. nos ha beure, tr. «tant la nuit que le matin.»

(1659) SCger 84b. nuict, tr. «nos p. iou.» ●nuict close, tr. «nos du.» ●161b. nos p. nosiou, tr. «nuict.» ●(c.1680) NG 225. De crais en nos. ●(1732) GReg 664a. Nuit, tr. «Nôs. p. nôsyou. Van[netois] nos. p. nosyëu

(1849) LLB 359-360. pe héler en déieu / É vout pedost ken hir avel en nozieu. ●(1855) MAV 47. wardro an noz digor. ●(1857) CBF 21. War-dro an noz digor, tr. «vers le soir.» ●(1890) MOA 99a. à la tombée de la nuit, tr. «etro ann noz digor.»

(1905) BOBL 30 septembre 54/3d. dansou bete noz.

(2) D'an noz : la nuit.

(1849) LLB 278. D'en noz, én hé gulé, ne hra meid huanadein. ●767. A p'ou kleuan d'en noz.

(1942) DHKN 51. Lezeueit hou poè houh ostiz déh d'en noz, me gred ?

(3) Soir.

(1910) MAKE 35. Seiz heur hanter e oa eus an noz.

(4) Noz vat : Bonne nuit, bonsoir.

(1496/99) Harff 241. nosmat, tr. « guden auent » ●(1530) J 48b. Nos mat digant doe roen ploys, tr. « Bonne nuit, de par Dieu, roi des peuples »

(1857) CBF 40. Noz vad, tr. «Bonne nuit.»

(5) (astronomie) Sterenn an noz : Vénus.

(1876) TIM 47. ha ni e huélou er stiren-rid, hanhuet Guinér, er Verlehuên, stiren en dé, pé stiren en noz, revé ma vé gùélet é splannein ar en dé pé d'en noz.

II. [empl. comme adj.]

(1) Tard le soir.

(1907) DRSP 39. Araok ma vo re noz.

(2) [au compar.] Nosoc'h : plus nuit.

(1896) GMB 420. nosoc'h (il fait) plus nuit ; (...) pet[it] Trég[uier].

III. Loc. adv.

(1) A-fed-noz : de nuit, nuitamment.

(1727) HB 63. pa rancas tec'het ganta en Egipt a-fet-nos erauc ar Roue Herodes.

(1841) IDH 38. er Baléeu a fæd noz. ●(1844) LZBg 2l blezad-1 lodenn 60. ridêc a fæd-noz.

(1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 33. er ré e hra torfèteu a fed noz. ●(1919) BSUF 37. hag e ias kuit getou a fet noz.

(2) A-zindan-noz : nuitamment.

(1915) HBPR 110. A zindan noz oa.

(3) Dre an noz : nuitamment, de nuit.

(1915) HBPR 96. Dre an noz, hon deuz kerzet varzu Lochrist. ●(1936) LVPR 71. An dud ne gredent ket bale, dre an noz. ●(1936) TKAL I 31-32. ne garan tamm ebet beaji dre an noz.

(4) Evit an noz : ce soir.

(1910) MBJL 104. 'Vit noz ne chomomp ket da louedi ouz tôl. ●142. dont da goanian ganimp vit noz.

(5) Dindan an noz / dindan noz : nuitamment.

(1866) FHB 62/80b. Dindan noz e teuas eul lestr tan all. ●(1867) FHB 102/393a. ar bastoret o vont dindan noz d'ar c'hraou a Vethleem. ●(1877) BSA 310. Ar re (...) a zigouez dindan noz.

(1950) KROB 28-29/17. Taol da zilhad ebarz ar foz, / ha deomp sioul dindan an noz. (...) Plac'h ebet, na yaouank na koz, ne gred tremen dindan an noz.

(6) Diouzh noz / diouzh an noz : le soir.

(1710) IN I 438. lavaret ho pedennou diouz nos ha diouz vintin.

(1911) SKRS II 45. er pedennou diouz an noz. ●(1935) ANTO 2. divezat diouz an noz.

(7) Da noz : la nuit, pendant la nuit.

(c.1680) NG 1652-1653. Judas e yés de nos / Guet en ol soudardet. ●(1790) MG 38. Peéd-gùéh é ma rét dehou Sehuel de noz, eit monèt ardro en dud clan ? ●(17--) TE 2. ean e grouéas en Heaul eit splannein durand en dé, hac el Loër eit splannein de noz.

(1922) EOVD 36. de noz pé ar en dé ?

(8) Da noz : le soir.

(1790) MG 73. A pe gavèt bihue de vitin en tan hou pai cunét de noz.

(1821) SST 34. en Angelus e larer dré dair guéh én dé, de vitin, de greis-dé ha de nos.

(1911) SKRS II 77. Mintin mad ez a kuit dioc'h ar gear, ha ne zistro nemet da noz.

(9) [après un nom de jour ou un marqueur de temps] Da noz : soir.

(1732) GReg 262b. Demain au soir, tr. «Van[netois] arhoah de nos.» ●(17--) EN 1626. me jal en ber da nos, voar benn [a] end dean, tr. «je vais aller tantôt de nuit à sa rencontre.»

(1857) CBF 54. Mezo-dall e oa deac'h da noz, tr. «Hier soir, il était ivre-mort.» ●(1878) EKG II 3. n'oc'h euz debret tamm abaoue deac'h da noz. ●12. Ar re a ioa eat d'ar gear, enn derc'hent da noz. ●(18--) SAQ II 57. D'ar zul da noz dastu.

(1902) PIGO I 122. Deuz du-man, disul da noz. ●(1909) KTLR 200. Hag eur zulvez da noz (...) dond eur frouden en he benn. ●(1911) BUAZperrot 8. adalek ar merc'her da noz betek al lun vintin.

(10) Neizheur-noz : hier soir.

(1867) GBI I 156. A zo komerret 'neizour-noz, / Gant golo-sclezr, leterniou-kloz, tr. «Il a été arrêté la nuit dernière, / Avec de la lumière dans des lanternes closes.»

(11) Deiz-noz : jour et nuit.

(1530) Pm 45. Ha hep trig en he seruige / Dez nos en clos maz repose, tr. «Et sans tromperie il la servait, / Jour et nuit, afin qu'elle reposât complètement.» ●(1575) M 179. Te so heuel hogos, dez nos ouz vn rosenn, tr. «Tu es à peu près semblable, jour et nuit, à une rose.» ●(1650) Nlou 180. Porz an Barados deiz nos a yoa closet, tr. «La porte du paradis était fermée jour et nuit.»

(12) Noz ha deiz : nuit et jour.

(1557) B 135. Eff a entent oll glan an fez / Ha so e ampris he discuez / Nos ha dez, tr. «Il comprend à merveille toute la foi, et son occupation est de l'annoncer nuit et jour.» ●220. Eno effez nos ha dez annezhet, tr. «c'est là qu'elle est logée jour et nuit.»

IV.

(1) Reiñ da grediñ e vez noz da greisteiz : faire croire des choses fausses.

(1923) FHAB 1922 – légérs changements de langue – Pièce inspirée de Molière, M. de Pourceaugnac)">AAKL 35 (L) Y.-V. Perrot. Kaer ho pezo, ne rooc'h ket da gredi d'in e vez noz da greiz-deiz. ●(1923) FHAB 114 (L) *Tintin Anna. Muzellou ijinus da droada gevier ha da lakat da gredi e vezo noz da greisteiz.

(2) (Teñval, du) evel an noz : très noir.

(1924) NOLU 3 (G) J. ar Baion. Ne splann ket mui hé deulagad. / Tioél int èl en noz. ●(1929) FHAB 107. Kurun a oa, luc'hed forc'h, ha glao beuz; ha tenval e oa evel an noz. ●(1932) ALMA 102 (L). An dud a chome balc'h o welet al loen-se o vont, du evel an noz ha buan evel an avel. (1936) IVGA 173 (Ki) Y. Drezen. Dindan o mantell-gañv, du e-giz an noz.

(3) Lakaat an noz da astenn an deiz // Lakaat an noz da askouezhañ an deiz : travailler de nuit alors que le travail n’a pas été achevé de jour.

(1908) FHAB 65 (L) F. Cardinal. Epad m'edo kure e Karmes, e c'helle c'hoas, en eur lakat an noz da askoeza an deiz, ober e labour a rener. ●(1911) BUAZperrot 557 (L) Y.-V. Perrot. evit kaout muioc’h a amzer da rei d’ezi [d’ar beden] e lakea an noz da askoeza an deiz. ●571. mes kaër en devoa ober, ha lakât an noz da askoeza an deiz, ne c’helle morse koves holl e dud. ●(1928) BFSA 186 (L) Y.-M. Madec. Ped hag asped kement ha ma kari, laka an noz da astenn an deiz, d'in out ha d'in-me hepken. ●(1929) FHAB 246 (L) Y.-V. Perrot. Dre ma kreske e oberou e ranke evit teurel pled warno lakat an noz da astenn an deiz. ●(1936) FHAB Eost 300 (L) L. B.. Ret eo lakaat an noz da astenn an deiz evit gellout en em baka. ●(1949) KROB 17/13 (L) H. Greff. Diouz ret, e vo lakaet an noz da astenn an deiz. N'heller ket beza abred en eost !

(4) Kemer àr an noz evit hiraat an deiz : travailler de nuit alors que le travail n’a pas été achevé.

(1912) DIHU 88/145 (G) L. Herrioù. Chetu en dé é vèrat arré. Tuchant e vou ret kemér ar en noz aveit hirat en dé, èl ma larér hag e vou digor kours er filajeu.

(5) Bezañ ganet da sadorn da noz goude koan diwezhat : voir ganet.

(6) Bezañ ganet da sadorn da noz goude koan : voir ganet.

(7) Bezañ bet ganet da sadorn da noz : voir ganet.

(8) Bezañ bet ganet da sadorn : voir ganet.

(9) Labourat evel ma kac'h ar saout en noz : voir kac'hat.

(10) Teñval evel noz meurlarjez : voir meurlarjez.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...