Devri

manac'h

manac'h

m. & interj. –ed, menec'h

I. (religion) M.

(1) Moine.

(1499) Ca 130b. Manach. g. moine. ●(1580) G 762. ha huy ho menec'h, tr. «vous et vos moines.» ●(1612) Cnf 36a-b. mar deo bellec, pé cloarec constituet en vn vrz sacrr bennac, pé manach, pé religius.

(1659) SCger 80b. Moine, tr. «Manac'h p. Menec'h.» ●158a. Manac'h p. Menec'h, tr. «Moine.» ●(1732) GReg 631b. Moine, Religieux solitaire, religieux rentez, tr. «Mañnac'h. p. menec'h. meneac'h, menac'h. Van[netois] Monac'h.p. menah. meneh

(1821) SST 127. ur Menah santel. ●(1849) LLBg II 100. meneh, guisket é guen. ●(1877) FHB (3e série) 21/171a. nemet e prezek ar manac'h evit he zac'h. ●(1878) EKG II 177. ar venec'h hag al leanezed a oue lakeat er meaz eus ho c'houentchou. ●(1894) BUZmornik 234. mar karjenn beza he lezet da vont da vanac'h.

(1907) BSPD I 11. menahed kouvand Tabennez. ●(1911) BUAZperrot 93. e wiskas eno saë ar venec'h. ●(1925) SFKH 5. ur monah santél.

(2) Chaloni-manac'h : chanoine régulier.

(1911) BUAZperrot 482. beza digemeret e touez chalonied-menec'h sant Augustin.

(3) Urzh menec'h : ordre monastique.

(1911) BUAZperrot 425. eun urz menec'h. ●(1915) MMED 240. en eun urz menec'h, striz ar reolen ennan.

II. sens fig.

(1) Moine, bouillotte.

(1944) EURW I 138. lakaet ganti eur manac'h d'in em gwele.

(2) Sexe masculin, membre viril.

(1888) ADBR IV 164. Jan Robic ha Jan er Marechal / Ou des touzet en nos aral ; / Touzet ouent get Chouannet fal ; / En div Janet, en div briet / E lare ne rent forh erbet / meit ne vizé ou monah touzet, tr. «Ils ont tondu la nuit dernière Jan Robic et Jan Le Maréchal. Ils ont été tondus par ces Chouans pervers ; les deux Jeanette, les deux femmes disaient que cela leur était bien égal, pourvu qu'on ne leur tondit pas leur monac'h (1).» (1) Mot à mot moine (pudenda).

(3) (Coquillage) Espèce de volute.

(1840) EBB 18. monahh, tr. « moines (…) espèce de volute. »

III. (ichtyonymie) Pesk-manac’h : moine, ange de mer commun (Local. Houat & Hœdic). cf. angl. Monkfish (?).

(1850) HHO 71. Moines, Squalus squatina, tr. « Pesquet Meneh. »

IV. Loc. interj. ; juron.

(1) Forme euphémique de «damnac'h da vin».

(1943) SAV 29/18. Manac'h da vin ! ano hennez n'emañ ket war ar c'halander. ●26. Manac'h da vin ! ma'c'h en em selaoufen, e rafen hizio eur c'hofad... ●27. Manac'h da vin ! Setu amañ va gwerenn !...

(2) Pe 'vin manac'h !

(1834) SIM 91. Ah ! jarnidiaoul, sell : an amezec Maze eo, pe vin manac'h !

(3) Manac'h rous ! : Moine brun !

(1895) FOV 241. Menah Rous ! 'mé Yehan, tr. «Par les moines rouges, dit Jean.»

V.

(1) Na vezañ graet se da vanac'h : il ne l’emportera pas au paradis.

(1912) MELU XI 270 (T-Trevereg). N'eus ket gret ze dë vanac'h, ou Ne ket dë vannac'h 'n eus gret ze, tr. E. Ernault «Ce n'est pas à un moine qu'il a fait cela (je me souviendrai de cet affront, ce n'est pas tombé dans l'eau; il ne l'emportera pas au paradis). (Trév[érec].»

(2) ...pe e vezin manac'h ! : j’en jurerais !

(1931) VALL 410. J'en jurerais ! tr. F. Vallée «pe e vezin manac'h !

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...