Devri

maen

maen

m. mein

I.

(1) Pierre.

(1464) Cms (d’après GMB 210). En meyn. ●(1499) Ca 19b. Benaff an mein. g. tailler les pierres. ●Bener an mein vide in men. ●Bernn meyn. g. moncel de pierres. ●(1557) B I 60. mein ha fram, tr. «pierres et charpentes.» ●78. Dizouguet affo oar hoz pen / Mein ha raz guen, tr. «Apportez vite sur votre tête des pierres ou de la chaux blanche.» ●(1612) Cnf 62b. pa caffé vn contell, vn baz, vn men.

(1659) SCger 18b. caillou, tr. «men, pl. mein.» ●92a. pierre, tr. «men p. mein.» ●159a. men p. mein, tr. «pierre.» ●(c.1680) NG 17. er main. ●1354. Na mainnë na manneieu. ●1587. Er maint, er maneieu, er beieu a toras. ●(c.1687) VEach 17. Ar Roué memes à impligeas é daou dourn Royal euit remui ar mein diuar ar cauarnse, pe en hini, euel mauoé digoret é guelsont vr scleryen bras, dré moyen vr lamp ardant allumet dirac ar Relegou sacrsé, antrasé à crescas meürbet an eston ames an oll assistantet. ●(1732) GReg 722a. Pierre, corps solides, & dur. (En Leon : Maen. mean. pp. mein.) ailleurs. Mæn. p. mein. Van[netois] Meen. p. mein, meinyëu, moeign. Dans la H[aute] Cor[nouaille] Myn. p. mein

(1849) LLB 474. En deur én ur ridek e den er vein. ●(18--) GBI I 360. daou vean, tr. «deux pierres.»

(2) (?) Pépite, minerai (?).

(1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 56. Elsen e mès gouiet é kavér mein-eur é Klondyke.

(3) Noyau de fruit.

(1499) Ca 119a. g. noyau de prune ou daultre fruit. b. men a froez euel prunenn. ●(1633) Nom 67a-b. Ossiculum : noyau : an mæn ves á pep froüs (lire : froües).

(1659) SCger 83b. noiau, tr. «men.» ●84b. noyau de noix, tr. «men craoûn.» ●(1710) IN I 270. evel un amandesen eus e c'hlos hag eus e mean.

(1732) GReg 658b. Noiau, partie dure de certains fruits, tr. «mæn. p. mæin.» ●706a. Noïau de pêche, tr. «Mæn pechès. p. mein pechès.»

(1922) KAAG 6. ne ententont ket e c'helfe eur vezen bechez sevel divar eur mean.

(4) (pathologie) Droug-ar-maen : gravelle.

(1934) BRUS 224. La gravelle, tr. «droug er maen, m.»

II. (jeu) C’hoari maen/mein pempig : jouer aux osselets. cf. pempig

(1880) REC IV/164. pempikh. C'hoari mein pempikh, Lanr[odec]; pempiao, Gommenec'h, jouer aux osselets (avec des pierres). A Trév[érec], c'h. min pempekh, c'h. pempeio.

(1927) GERI.Ern 295. c'hoari mein pempik, c'h. pempigo T jeu d'osselets; jouer ainsi. ●(1974) TDBP III 104. Les jeux enfantins : (...) C'hoari maen pempig, tr. « jouer aux osselets. »

III.

A.

(1) Chom evel ur maen en ur c'hleuz : immobile.

(1878) EKG II 23 (L) L. Inisan. N'oan ket evit chom eno, azioc'h pount Kerouell, evel eur mean enn eur c'hleuz.

(1962) TDBP Ia 41 (T). Hennez a oa chomet eno mot evel eur mên e-barz eur hleuz, tr. J. Gros «il était resté là immobile (inerte, saisi) comme une pierre dans un talus.»

(2) Bezañ evel ur maen er voger : faire le paresseux.

(1869) FHB 242/263b. chom eb ober netra, beza evel eur mean er vogher, evel eur varvadenn.

(3) Kalet evel maen // (Kalet, start) evel ur maen // Kalet evel ar maen : très dur.

(c.1680) NG 34 (G). Caletoch euit main er bet, tr. R. Hemon «Harder than the stones of the world.»(1752) BS 488. N'en devoa hàn-goàn nemet ur pallen var e vele, calet evel ar maen. ●(1787) PT 80 (G) Ao. Sanson. Té zo quer calet èl ur mein.

(1861) JEI 211 (G) Bourdy. Bout e véhemb ehué, ne pas hemb-quin malicius, calet el er mein hag ingrat hemb haval. ●(1884) MCJ 24 (G) R.P. Michel. Calon péhani e dinnérra er haloneu calettoh eit er mein, hag e duêm er ré yeinnoh eit er scorn.

(1902) PIGO I 103 (T) E. ar Moal. An de war-lerc'h ar beure, a-rôg sav-heol, Per a zave prim euz e wele, a gemere eur pez mad a vara, eur penn-baz dero ken kalet hag eur min, hag a ye war an hent da c'hortoz e vreur-kaer. ●(1906) DIHU 8/139 (G) *Mari en Néerez. Mes kalon Kovran Penprad e oé ken stert él ur mén, truhé erbet n'en doé hi bloteit. ●(1910) MAKE 3-4 E. Crocq. Hag he deve, kalet evel men, a-stribilh etre he gaol. ●(1921) DIHU 116/202 (G) J. Buléon. Koéh e hra é doar séh ha mahet, doar kalet èl er mén. ●(1929) EMPA 21 (T) *Paotr Juluen. Ha n'eus nemet an tamm koz kalon aheurtet-man, kaletoc'h eget eur maen... ●(1931) FHAB Eost 309 *Tadig. An danvez avat a zo kalet maen. ●(1957) BRUD 1/41 P.-J. Helias. C'hwi a zo kalet-mên, allaz ! ●(1970) BHAF 242 (T) E. ar Barzhig. Kaledoni e-noa miret ive kasoni en e galon, eur galon griz, ken kaled hag eur maen. ●(1978) PBPP 2.2/269 (T-Plougouskant). Kalet evel ur maen, tr. J. le Du «dur comme un caillou.»

(4) Dleout ur maen gwenn da ub. : avoir de la reconnaissance envers qqun.

(1970) BHAF 14 (T) E. ar Barzhig. Eur maen gwenn a dlean goude da B/Pipi Gonto Erwan Ar Moal, hag aze...

(5) Reiñ ar maen-forn : éconduire un entremetteur.

(1911) RVUm 360 (Gu). Sammet mat é bet : reit é bet er mén forn dehou, tr. P. ar Gov «Le cheval a été bien chargé : on lui a mis sur le dos la pierre à boucher le four : se dit d'un entremetteur éconduit : l'entremetteur est appelé cheval, peut-être à cause de son bâton.»

(6) Sot evel (ur maen-fornell, ur maen-forn) : très bête.

(1906) DIHU 14/241 (G) *Yann Skod Derv. Sot èl ur mén fornel, ean e hré neoah er lézen rah dré ar vro. ●(1942) VALLsup 20. Très bête, tr. F. Vallée «sot evel eur maen-fo(u)rn

(7) Sec'h evel maen : très sec.

(1905) RNDL 97 (G) Y.-B. Kalloc'h. Eskern oé astennet (...) séh èl mén.

(8) Pouezañ evel ur maen-milin : être très lourd.

(1883) SAQ I 31 (L) J. Quéré. Ha n'eo ket bet digouezet deoc'h avechou koueza en eur pec'het benag, ober unan euz ar pec'hejou-ze hag a bouez var eur galoun, evel eur mean milin.

(9) Diaes evel ur maen en ur yoc'h kaoc'h : être très gêné.

(1912) RVUm 318 (Gu). Diés é èl ur mén én ur ioh koh, tr. P. ar Gov «Gêné comme une pierre dans un ordure.»

(10) N' ober droug d'ur maen : être inoffensif.

(1905) IMJK 245 (G) Belleg. In e dréz en ér ag en amzer, mes ne hrant ket droug d'ur mén.

(11) Ober daou daol gant ur maen : voir taol.

(12) Lazhañ div voualc'h gant ur maen : voir moualc'h.

B.

(1) Teurel mein e kaoleg ub. : marcher sur les plates-bandes de qqun. Cf. jeter des pierres dans le jardin de quelqu'un.

(17--) CHal.ms (d‘après MELU XI 313-314). Hui a daul men em haulet (lire : haulec)(c.1718) CHal.ms iii 130. Vous Iettés une pierre dans mon Iardin, tr. «  taul' aret ur frapat guenin, hui a daul men em haulet ». ●(1790) MG 366 (G) I. Marion. Hui e santt merhad en e mès taulét mein én hou caulêq.

(1912) MELU XI 314. On dit à Trévérec : Kouet zou min 'n i jardin. Il est tombé une pierre dans son jardin, on a fait une allusion à son sujet, devant lui. Franç. «on a foulé ses plates-bandes.»

(2) Ne vez ket paeet gant mein-glas : il faut payer avec de l’argent.

(1970) BHAF 348 (T) E. ar Barzhig. Distroet awalh e vefe daved leanezed Sant-Brieg o-doa savet anezi, med an treñ ne vez ket paeet gand mein-glaz, hag hi, ma Doue, e oa tano ha skañv he yalh, ken e oa...

(3) Maleürus evel mein an hentoù : très malheureux.

(1909) KTLR 144 (L) K. Jezegou. Ha Ieunik a deuaz da veza er giz-se, malheurus evel mein an hentchou.

(4) (Maleürus, reuzeudik) evel ar vein : très malheureux. Cf. être malheureux comme les pierres.

(1905) BREH 60 (G) M. Gouron. Émesk er Vretoned e zou inou, ar gant bout e zou dek ha pear-uigent maleurus èl er mein. ●(1905) ALLO 12 (L) Y.-V. Perrot. Reuzeudik oun evel ar vein. ●(1906) KPSA 36 (L) T. Pilven. En em glemm a reont, tenval int, reuzeudik int evel ar vein. (1911) RIBR 85 (L) K. ar Prat. «Eur wech ez oa eun den hag a yoa reuzeudik evel ar vein. ●(1914) MAEV 130 (L) K. ar Prat. An dud a deue da veza reuzeudik evel ar vein. ●(1923) FHAB Meurzh 116 (L) *Tintin Anna. Ma ho peus c'hoant da veza pennasket, ha reuzeudik evel ar vein, ya, neuze, it gant ar seurt-se. ●(1962) BREZ 63/1 Y. ar Gow. Ha reuzeudik evel ar vein, e oa aet er-maez war an hent bras.

(5) Teuler mein ouzh kement ki a harzh : perdre son temps.

(1907) FHAB Ebrel 38 (L) Y.-V. Perrot. Ha poania a rin eta gwella ma c'hellin da dremen diouz an oll ha da vont war araok heb beza dalc'hmat o sellet war va lerc'h, rak evel a leverer ne c'heller ket teuler meïn ouz kement ki a harz.

(6) Kas da dreiñ mein da c'hlebiañ : envoyer promener.

(1909) RVUm 29 (Gu). Ma ne hues ket nitra d'hobér, kerhet de droein er vein de séhein. (Var. de hlubein, suivant le temps qu'il fait.»

(7) Kas da dreiñ mein da sec'hañ : envoyer paître.

(1890) MOA 371 (L). Je vous enverrai paître aux landes, tr. J. Moal «me ho kaso da drei mein da zec'ha.» ●(18--) MIL.ms (d‘après MELU X 90). Ma n'as peus netra da ober, kea da drei mein da zec'ha

(1931) VALL 525. au fig. envoyer paître, tr. F. Vallée «kas da drei mein da sec'ha (expression fam. imagées).» ●(1909) RVUm 29 (Gu). Ma ne hues ket nitra d'hobér, kerhet de droein er vein de séhein. (Var. de hlubein, suivant le temps qu'il fait.»

(8) Treiñ mein da sec'hañ : perdre son temps en bagatelles.

(1867) MGK 129 (L) G. Milin. Ho devezo arc'hant, / Evit trei ar vein da zec'ha.

(1929) MKRN 84-85 (K) P. Martin. Raok pell oa direstet labour Job Kerbos. Ma ne vize deit Madenned Sant-Hern, ar (sic) Speied ha Moter da lakat ober kazikennou pañ, red a vije bet da Job, evit diduï e veolien, o lakat da drei mein da zec'hi. ●(1929) ENLA 2 (T) *Dir-na-Dor. N'hall ket an holl mont da c'hoari / Trei ar vein da sec'han, du-ze, da goste kêr. ●(1931) VALL 54. Perdre son temps à des bagatelles, tr. F. Vallée «trei mein da sec'ha.» ●(1935) ANTO 149 (T) *Paotr Juluen. Tud na chomont ket da drei ar vein da sec'ha pe da sellout ouzh an oabl o tremen, tud na vez ket kammed re izel an douar evito. ●(1940) SAV 18/21 (K) Y. ar Gow. Piou ac'hanoc'h a gredo bremañ lavarout ne doun mat nemet da drei mein da sec'ha. ●(1957) ADBr LXIV-4 473 (K-An Ospital Kammfroud). Mein figure dans l'expression : troi (trei) mein da zeha, symbole du travail inutile : koll a rez da amzer : koulz e vefe dit mont da droi mein da zeha. ●(1981) ANTR 218 (L) *Tad Medar. Hir e kaver an amzer pa ne gaver da ober nemed rei bronn d'ar bal pe trei mein da zeha.

(9) Bezañ gwell treiñ mein da sec'hañ : faire qque chose qui répugne.

(1879) ERNsup 168 (T). On dit fam[ilièrement] d'une chose qui répugne : Gwell ve ganin moñd da drein mein da zec'hañ, j'aimerais mieux aller tourner la pierre pour la faire sécher, Trév[érec].

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...