Devri

gouez .1

gouez .1

[vbr guoed (dans guoed guiniin gl. labruscam « vigne sauvage » DGVB 195b), guoid (dans guoidoch gl aper « sanglier » DGVB 196b), mbr goez, gouez, brpm gouez, goüef & güif (Chalons), vcorn guit (dans luworch guit gl. uirgultum, et dans guitfil « animal sauvage » Campanile 58 & 59 ; cf. mgall /wyduil- GPCY 1756a), mgall gvyd, gŵydd (GPCY 1753b), virl fías (DIL 111) < IE *u̯eidu- de la même racine que *u̯idhu- « arbre, bois » (voir gwez .1) (Vendryes étym 1914, GPCY 1753b, LEBM 153, DGVB 196b) ; comparer le latin silva – silvāticus (qui a donné le fr sauvage) ; le vannetais a développé, parfois (L’Armerye donne goué), une finale en -f, -v, sans doute au moment où le -z final /dh/ disparaissait (l’alternance f, v / z (= dh) est connue, cf. kleve / kleze par ex)]

Adj.

I. (en plt de qqn)

(1) (en plt des peuples, des pays, etc.) Sauvage.

(1821) SST i. haval doh tud gouive. ●(1849) LLBg III 22. é dud gouiv karet. ●(1877) MSA 68. deuet a benn euz ar boblou gouez-se. ●(1891) MAA 49. e kreiz mil danjer, er broyou gouez. ●(1894) BUZmornik 44. enn eur vro c'houez.

(1903) MBJJ 41. eur vro we. ●(1920) LZBt Meurzh 3. en broïo goën.

(2) Farouche.

(1659) SCger 56a. farouche, tr. «gouez

(1928) DIHU 204/87. Meit amen, bugalé, mar doh gouiù... ne lénet ket pelloh... rak eahus é me sorbien !... ●(1955) STBJ 71. Eur penn kleiz a zen e oa Fañch, gros ha gouez. ●130. Pôtr Krec'hgellig avat, lent ha gouez, a oa eet da guzat a-dreñv kein e vamm-goz.

(3) Très en colère.

(1952) LLMM 30/31. kerkent ha ma vez e gouez. ●(1973) LBFR 149. Mag ar roued glaz a dec'he eus ar goulaven ar mestr deuve gouez.

(4) Mont e gouez : se mettre très en colère.

(1963) LLMM 99/268. Ne veze ket pell o vont en gouez adal ma veze tomm dezhañ. ●(1970) BHAF 91. An taol-ze, ez eas ar paotr-koz en gouez hag urz a roas dioustu d'eur heginer a oa ive kiger d'ober e jeu d'ar paourkaez Mizerig, ha debret e oe d'e dro. ●(1978) LLMM 188/181. Pa resevas Kolpo e bedadenn ez eas e gouez.

(6) Brut, animal.

(1929) FHAB Meurzh 107. Eur vaouez vras oa, teo, eun dremm gouez dezi, daoulagad lemm ha doun dindan he malvennou, garo he mouez evel hini eur gwaz.

II. (en plt des animaux)

A.

(1) Sauvage.

(1499) Ca 8b. [aneual] g. beste sauluaige. breton. aneual goez. ●96a. Goez. g. sauluage. ●(1612) Cnf 37a. loznet gouez.

(1856) GRD 206. el lonnèd gouihue. ●(1867) FHB 113/70a. penaos donaat eul loen gouez.

(1910) MAKE 56. loened gouez kouls ha loened donv. ●(1933) OALD 45/206. an anevaled gouez.

(2) Kig gouez : venaison.

(1633) Nom 60a. Caro serina, ceruina : venaison, du gibier : venæsoun, quic gouez.

B. [avec un nom d'animal] Sauvage, ne désignant pas une espèce définie («opposé à domestique»)

(1) Houad gouez : canard sauvage.

(1732) GReg 132b. Canard sauvage, tr. «Hoüad-goez

(1870) FHB 308/374b. eur vanden guiniliet ha ouidi gouez...

(2) Kezeg gouez : chevaux sauvage.

(1911) BUAZperrot 161. en amzer-ze e oa kezeg gouez, a strolladou.

C. (zoologie ; espèce définie)

(1) Azen-gouez : âne sauvage.

(1499) Ca 12b. Asenn goez. g. asne sauuage.

(1732) GReg 55a. Asne sauvage, tr. «Aseñ-goëz. p. æseñ-goëz

(2) Gavr-ouez : chèvre sauvage.

(1499) Ca 89b. g. chiefure sauluaige. b. gaffr goez.

(1875) FHB 521/415a. eul louarn, eur bida pe eur c'havr-gouez.

(1909) LZBt Du 39-40. eur vandenn gever gouez.

(3) Hoc'h-gouez : sanglier.

(c.1718) CHal.ms i. Les armes d'un sanglier, tr. «squifleu un oh goüef ou güif.» ●(1732) GReg 255b. Défenses du Sanglier, tr. «Sqilfou an houc'h-gouëz

(1909) KTLR 192. var he skoaz e touge eun oc'h gouez. ●(1921) GRSA 321. én arben d'ur stilloñnad hou poè bet én hou morhed get un hoh goué. ●(1927) GERI.Ern 228. hoc'h-goué(z), tr. «sanglier.»

(4) Gouez-hoc’h : sanglier. Composé qui n’a pas de descendant, voir le précédent.

(c.800-900) MSvbr III ms Orléans 10289 (DGVB 196b, ETCE 9, 162-163). guoidoch gl. aper, tr. « sauvage-porc. »

(5) Kilhog-gouez / kog-gouez : faisan.

(1866) FHB 72/160a. Ar frao du a ra droug d'ar re a gar ar chase, rag dibri a ra eun niver bras a viou glujiri hag a viou killeien-gouez (faisans).

(1907) VBFV.bf 41b. kog-gouiù, tr. «faisan.»

III. (en plt de plantes) Non cultivé, greffé.

(1464) Cms (d’après GMB 277). Goez guinyenn, tr. « vigne sauvage. » ●(1464) Cms (d’après GMB 277). gouez, tr. « (olivier) sauvage. »

(1732) GReg 956a-957a. Vesseron, vesse sauvage qui croit parmi les blez, tr. «beçz goëz.» ●(1744) L'Arm 6b. Ache, tr. «Persil-goué. m.»

(1844) LZBg 2l blezad-1lodenn 86. ur fréhen gouihue benac. ●(1869) FHB 244/279B. Evit ober koajou huel pe diskoultr, ne dleer kemeret nemet pin mor, pin goues, peupli guen, kistin ha kignez.

(1910) FHAB C'hwevrer 33. ne roio nemet roz gouez keit na vezo ket emboudet roz liorz warni. ●(1911) BUAZperrot 111. eur skour roz gouez. ●(1923) ADML 38. klask frouez gouez. ●(1925) BUAZmadeg 416. koajou ha lanneier gouez a c'holoe eur c'halz euz bro Leon. ●(1929) FHAB Genver 9. Ar melchen ordinal, dem-henvel ouz ar melchen gouez, nemet int eun tammig fonnusoc'h. ●(1960) PETO 32. al lann gouez a lug.

IV.

(1) (en plt de la terre) Inculte.

(1874) POG 188. War ann douar-man fraost ha gouez. ●(1879) BMN 129. an douar a oa da zigori a oa gouez.

(1920) AMJV 77. da derri eno eun douar gouez, var 'n hed dek leo. ●(1925) BUAZmadeg 302. guelet e oue parkeier pinvidik e plas ar c'hoajou hag an douarou gouez. 384. en eun douar gouez etre Lanrivoare ha Treouergat. 441. torret o doa en hor bro kalz douar gouez. ●723. Al leac'h-se a oa gouez, met ar zant a dorraz an douar.

(2) Brut, non préparé.

(1732) GReg 624a. Miel sauvage, tr. «Mèl goëz

(1925) BUAZmadeg 552. ne zrebe nemed killeien raden ha mel gouez.

(3) Qui rappelle la sauvagerie.

(1907) KANngalon Genver 312. Daoust ha ma'z eo gouez meurbed ar barr amzer e deuz brema an Iliz da dreuzi. ●(1955) STBJ 29. mouez kreñv ha gouez ar zoniri.

(4) (en plt d'un pays, d'une contrée) Sauvage.

(1843) LZBg 1 blezad- 2l lodenn 117. er broyeu pêllan, gouihuan ha dishanàuettan.

(1924) KANNgwital 263/197. eur c'havarn gouez demdost eno. ●(1929) FHAB Meurzh 109. etouez ar c'hragou gouez ha treut.

V. Gouez evel ur piteoz : voir piteoz.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...