v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Démolir, déchirer, rompre.
●(1499) Ca 88b. Froesaff. g. froissier. ●(1530) J p. 110a. Ha ny a froeso e clopenn, tr. «Lui casserons-nous la tête ?» ●(1576) Cath p. 21. ael doue a torras hac a froesa[s] au (lire : an) holl redou (lire : rodou) se, tr. «l'ange de Dieu rompit et cassa toutes ces roues.»
●(1659) SCger 34b. creuer, tr. «frouesa.» ●106a. rompre, tr. «frouesa.» ●(1689) DOctrinal 193. é marchsont à henep d’ar serpant, pe da hiny é gourc’hemennas ar Sant sortia eux é cauarn, hac eff sortia, ò trei é daou lagat en é penn ò froesa an doüar gant é scant. ●(1732) GReg 233b. Crever, rompre, ouvrir avec effort, tr. «Freuza. pr. freuzet. Van[netois] freheiñ. pr. et»
●(1836) FLF 13. Ar leon a chommas luyet er rouejou / (…) / Biscoas ne allas o freuza. ●(1847) MDM 15. freuza ar c'hleusiou.
●(1907) AVKA 297. Hag ar Beleg-Bras de fraeza e dillad.
(2) Briser.
●(1732) GReg 439b. Froisser, briser, tr. «freuza. froëza. freza. ppr. et.» ●828a. Rompre en plusieurs pièces, tr. «freuza. pr. freuset. froëza. pr. pr. et. Van[netois] freheiñ.»
●(1980) EBSB 30. (Ar vro vigoudenn) fraeziñ, tr. «briser.»
►absol.
●(1872) GAM 51. da freuza, da zevi, da laerez ha da vuntri.
(3) absol. (au jeu de boules) = dizober ar c'hoari.
●(1932) ALMA 158. Da Job ar ruilladen genta, / D'ar re-all : harpa pe freuza.
B. (agriculture)
(1) Herser.
●(1732) GReg 492a. Hercer, passer la herce sur un champ, tr. «freuza douar.»
●(1927) FHAB Gouere 146. O freuza an douar e vez lazet an elfezenn, ar bozenn ha meur a louzaouenn fall all c'hoaz. ●(1928) FHAB Meurzh 101. met red e vezo freuza ha krana (roulouerat) an douar. ●(1933) ALBR 74. freuza an douar a-zoare.
►absol.
●(1867) FHB 112/62a. Perac ruilla kement an douar, arat, freza, teilla.
●(1995) BRYV III 3. (Milizag) freuziad asidu, kas ar hezeg.
(2) Freuzañ douar : défricher de la terre.
●(1960) EVBF I 335. Outre les expressions données plus haut, on trouve encore, pour «défricher» : (…) frehi douar, St-Urbain.
C. sens fig.
(1) (religion) Rompre (ses vœux).
●(1905) KANngalon Ebrel 378. enn eur vreza diskrupul he veuiou a vanac'h.
(2) spécial. Rompre (ses vœux de mariage).
►absol.
●(1877) FHB (3e série) 26/211b. Me freuzo kentoc'h, mar d-eo athee.
(3) Rompre, annuler, défaire (un accord, etc.).
●(1894) BUZmornik 149. e klaskaz freuza ar pez en devoa great. ●(18--) SAQ II 58. dao da di an noter, freuza an affer.
●(1906) KANngalon Mae 116. rei ho mouez da dud hag a brometto freuza ho labour izkiz.
(4) Freuzañ ul lezenn, ur reolenn : abolir, abroger une loi, une règle.
●(1889) SFA 159. Ar re a fell dez-ho freuza va reolenn, pe tenna lod anez-hi, o deuz c'hoant da heulia finesaou ar bed.
●(1907) KANngalon Gwengolo 484. hag al lezen-ze eo a zo c'hoant da freuza.
(5) Annuler (un mariage).
●(1936) PRBD 193. Den ne c'hell freuza, eun eured gwirion. ●197. ar Pab, zoken, na c'hell ket freuza eun dimezi.
II. V. intr.
(1) Être écrasé, crevé.
●(1575) M 777. Gant ho poes ez froezi, tr. «De leur poids tu seras écrasés.» ●1217. An douar gant é poes, alaca da froesaff, tr. «Il fait par son poids, crever la terre.»
●(1868) FHB 166/79b. An toennou a stracle hag a freuze.
●(1936) PRBD 41. Kurun a oa evel ma vije bet hol an Env o freuza.
(2) =
●(1902) PIGO I 164. Personik (…) a gleve ar c'hoat o freuzan 'vel a-rôg eur vanden loened. ●(1908) PIGO II 155. Me glev ar c'hoad o freuzan war an tu-man.
(3) par erreur Freuzañ gant desped : crever de dépit.
●(1659) SCger 34b. creuer de despit, tr. «frouesa gant despit.»
III. Freuzañ stoub e Lannuon : voir stoub.