prép. & adv. cf. a-barzh
I. Prép.
A. Dans.
●(1499) Ca 73a. Ebarz. g. dedans.
●(1659) SCger 146a. ebarz, tr. «dedans.» ●(1732) GReg 243a. Dans, preposition de lieu, tr. «e-barz.»
●(1829) HBM 4. ha perac, mastoqin, e lezes-te antren ebars va zy ur seurt canailles ? ●(1847) FVR 232. dispac'herien a gavaz dereat dibri hag eva d'ho dejuni, ebarz ar c'haliriou. ●(1862) JKS 10. ebarz an abatiou.
●(1902) PIGO I 8. Nag eo hirr ar skodo 'barz ar vro-man ! ●(1919) DBFVsup 5a. ba (vers Baud), abréviation de barh : ba én ti, dans la maison.
B. Loc. prép.
(1) E-barzh e : dans.
●(1633) Nom 50a. Termes, termus : ver qui s'engendre en la chair : vn preu pehiny en em angandr ebarz en quicq. ●246b. Gurges : gouffre : gouffr, vn læch cleus ebarz en riffier. ●(1638) Peiresc 11-12. E barz er Gallec dreist pepptra / Ez ouch bet, otrou, ar quenta, tr. «En français surtout / Vous avez été, seigneur, le premier.»
●(c.1656) VEach 57. couezet ebarz é sclus ar milin. ●(1732) GReg 469a. Battre du blé dans la grange, tr. «Dourna ed ebarz èl log.» ●734a. Mettre les poids dans la balance, tr. «Lacqât ar poëjou ebarz èr balançz.» ●759a. Lucifer fut précipité jusqu’au plus profond de l’enfer, tr. «Luciferr a yoa stlapet gand Douë eus a lein an evou, ebarz èr parfinfond eus an ifern.» ●(1783) BV 914-915. ma fesou groet gant peb sollennite / e bars en o euret moyanat Gras Doue.
●(1834) SIM 134. trempet ebars er güinêgr. ●(1846) BAZ 736. Ebars er stad-ze en devoe combajou rust da souten. ●(1874) POG viii. Plasa ha diblasa ar Goueliou eo ar pez a zo diesa da ober ebarz e reiz an Ofisou. ●(1879) MGZ 179. Hor Zalver a zo boutin ganeomp : boutin er boan hag en dismeganz var an douar, ha boutin el levenez hag en euruzded ebarz en env.
●(1905) MRPL 75. An oferen a ioa gwisket / Pa zigouezent barz er porched. ●(1921) PGAZ 35. Kaout a reaz an tu d’en em zila goestadik ebarz el liorz. ●(1978) BZNZ 106. (Lilia-Plougernev) E-barzh e Douarnenez edont d’ar poent-se o tounaat ar porzh...
(2) E-barzh en : dans.
●(1847) FVR 11-12. Evel ma oa kavaillet ha kunuc’het ebarz enn he gear. ●(1850) JAC 108. Dies bras e ve sur despeigni afêçon / Ar joa vras a zanto ebarz en e galon.
●(1912) MMPM 82. Bergn, mar gellez, oll aour ar bed ebarz en da ircher ! ●(1966) YDERrien 7a. Pa’c’h astenn an nozvezhioù e-barzh en Bro-Dreger. ●(1979) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 25/38. rag Zamson oa barz in Pleudel.
(3) E-barzh em : dans ma/mon/mes.
●(1847) FVR 3. Kalz a dud fur a gavann nec’het, / Ha peurgedged ebarz em bro.
●(1907) KORN 9. pell’zo eo sanailhet o histor glorius e-bars em spered.
►[form. comb.]
S1 e-barzh ennon
●(1659) SC 80. Emedi ebarz en oun-me.
S3m e-barzh ennañ
S3f e-barzh enni
●(1659) SC 110. lauaret ebarz enni e chapelet.
C. temp. Avant de.
●(1659) SC 50. guerc'hes bepret, ebarz guenel, o c'henel, ha goude beza ganet. ●126. ebars en em resolvi da ober vr promessa a dimizi. ●(1659) SCger 43b. deuant, tr. «quent euit, dirac, ebarz.» ●deuant que ie confesse, tr. «ebarz coffes.»
II. Adv.
A. Dedans.
●(1710) IN I 267. o vervel gant un apostum hep credout rei ebarz an taul lancetes. ●(1727) IN I (avis) vii. mar bisen en em gafet angaget ebarz.
●(1878) EKG II 21. Laka eur pennad da vorzed ebarz hag e teuio da zistana.
●(1906) GWEN 5. al laez a zeu da veza rouz da genta, ha sklear da c'houde, gant bourjon ebarz. ●(1911) BUAZperrot 693. eur wech kouezet ebarz. ●(1913) KOME 22. Koad-Bihan-ze zo kalz a gonifled e-barz. ●(1935) OALD 51/15. peb a vanne rouzig... gant dour benniget ebarz ! ●(1982) MABL I 28. (Lesneven) ur volenn vras barruhel aze leun a vara 'barzh.
B. [en locution]
(1) Bezañ e-barzh : être soûl.
●(1958) BRUD 4/32. Tomm oa dezañ eun tammig oh en em gaoud er gêr, med n'edo ket a-walh e-barz evid c'hoari batati.
(2) Mont e-barzh : se soûler.
●(1939) KLDZgwal 38. Mont a rafe e-barz diouztu gant eur veskennad piketez hag eur c'houblad avalou trenk...
(3) Bezañ e-barzh : être en compte.
●(1895) GMB 201. Pet[it] Trég[uier] ze zou barz ie, tr. «il faut tenir compte de cela, n'oublions pas cette clause, cette condition.»
●(1910) MAKE 84. Laza ac'hanout, mignon paour, an dra-ze n'eman ket ebarz.
(4) (au jeu de cartes) Mont e-barzh : miser.
●(17--) EN 148. (Louis) : A huy a jal a bars, Franses, ma mignon ? / (Franses) : Ja anter cand lifr. ●188. Allon, ehan ebars, lequed antercand scoed.
(5) Dont e-barzh : guérir.
●(1879) ERNsup 152. Deud e 'barz, il est guéri, St-M[ayeux] ; arri e deued ebarz arre, il est en convalescence, il s'en est encore tiré, Trév[érec], Lang[oad], Pleud[aniel].
(6) Addont e-barzh : revenir à soi.
●(1964) KTMR 7. Hag e semplas penherez an Ti-Houarn. Pan addeuas e-barz, en em gave en eur zal vraz.